متأسفانه در کشور ما تعداد زیادی کودک بی سرپرست یا بدسرپرست وجود دارد که تحت نظر بهزیستی زندگی می کنند و از داشتن نعمت خانواده محرومند. هرچند ممکن است امکانات اولیه زندگی برای این کودکان در مراکز بهزیستی موجود باشد اما هیچ کس نمی تواند آسیبی که متوجه این کودکان می شود را کتمان کند.
از طرفی زوج هایی هم وجود دارند که در آرزوی داشتن بچه به سر می برند و بنا به هر دلیلی نمی توانند صاحب فرزند شوند. اکثر این خوانواده ها پس از تلاش های فراوان برای بچه دار شدن و به نتیجه نرسیدن تصمیم به انتخاب یکی از این کودکان بی سرپرست به فرزند خواندگی می کنند.
در این نوشته راهنمای کاملی برای افرادی که قصد دارند کودکی را به فرزند خواندگی قبول کنند ارائه می کنیم (شرایط فرزند خواندگی در سال 98 – قوانین و تغییرات) تا بتوانیم به آن ها در این مسیر کمکی کرده باشیم.
راهنمای کامل شرایط فرزند خواندگی در سال 98
در سال های اخیر با تغییر دیدگاه مردم در انتخاب کودکان هستیم به نحوی که در سال های قبل بیشتر افراد متقاضی کودکان دختر بودند که اخیراً شاهد تغییر این دیدگاه هستیم و یا بسیاری از خانواده ها متقاضی قبول کودکانی هستند که دارای پرونده های پزشکی هستند و همه ی این ها اتفاقات خوبی است که در سال های اخیر افتاده.
شرایط فرزند خواندگی در سال 98 در ایران
براساس اصل ۱۲۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در « قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست » و « قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست سال ۹۲» کلیه اتباع ایرانی مقیم ایران و ایرانیان مقیم خارج از کشور می‌توانند سرپرستی کودکان و نوجوانان مشمول این قانون را با رعایت مقررات مندرج در آن و با حکم دادگاه صالحه بر عهده بگیرند.
مدیرکل امور کودکان و نوجوانان بهزیستی کشور در مورد فرزندخواندگی گفت: تمام کودکان و نوجوانان نابالغ و نیز افراد بالغ زیر ١٦سال که به تشخیص دادگاه، عدم‌رشد و نیاز آنها به سرپرستی احراز شود را مشروط بر مواردی می‌توان به فرزندخواندگی سپرد.
شرایط پذیرش فرزند:
- تقید به انجام واجبات و ترک محرمات
- عدم محکومیت جزایی
- تمکن مالی
تمکن مالی به معنای ثروتمند بودن فرد نیست، بلکه برخورداری از شرایط مناسب و مساعد برای زندگی کودک است. فردی که درآمد متوسط و خانه‌ای نسبتا خوب دارد، باسواد است، بافرهنگ است و شرایط اجتماعی خوبی دارد، می‌تواند فرزندخوانده داشته باشد. فرد باید یک‌سوم اموال را به شکل محضری به نام کودک بزند یا درصورتی‌که بهزیستی بپذیرد، خود را بیمه‌عمر به نفع کودک کند.
- عدم حجر (حَجر بازداشتن شخص از تصرف در همه یا بعضی اموالش است)
- سلامت جسمی و روانی لازم
- توانایی عملی برای نگهداری و تربیت کودکان
- نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، روانگردان و الکل
- صلاحیت اخلاقی
- عدم ابتلا به بیماری‌های واگیر یا صعب العلاج
- اعتقاد به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- امکان شناخت هیچ‌یک از پدر، مادر و جد پدری آنها وجود نداشته باشد
- پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی‌قهری آنها در قید حیات نباشد
- افرادی که سرپرستی آنها به موجب حکم مراجع صلاحیت‌دار به سازمان سپرده شده و تا زمان دوسال از تاریخ سپردن آنها به سازمان، پدر، مادر، جد پدری یا وصی منصوب از سوی ولی‌قهری برای سرپرستی آنها مراجعه نکرده باشند
- هیچ‌یک از پدر، مادر، جد پدری یا وصی منصوب از سوی ولی‌قهری صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و به تشخیص دادگاه صالح این امر حتی به ضم امین یا ناظر نیز حاصل نشود.
![راهنمای شرایط فرزند خواندگی در سال 98]()
چه کسانی می توانند متقاضی فرزند خواندگی شوند؟
چه کسانی می توانند متقاضی فرزند خواندگی شوند؟1. زن و شوهری که پنج سال از تاریخ ازدواج آن ها گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند. به شرطی که حداقل یکی از آن ها بیش از ۳۰ سال سن داشته باشند.
2. زن و شوهری که فرزند دارند به شرطی که یکی از آن ها بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد.
3. دختران و زنان بدون شوهر در صورتی که حداقل ۳۰ سال سن داشته باشند منحصراً حق سرپرستی اناث را خواهند داشت.
تبصره ۱: چنانچه زوجین مدرکی از پزشک قانونی داشته باشند که ثابت کند امکان بچه دار شدن آن ها وجود ندارد از شرط 5 سال در بند 1 مستثنی هستند.
تبصره ۲: چنانچه متقاضیان فرزند خواندگی از بستگان کودک باشند دادگاه با اخذ نظر سازمان و با رعایت مصلحت کودک و نوجوان می‌تواند آنان را از برخی شرایط مقرر در این ماده مستثنی کند.
تبصره ۳: اولویت در پذیرش سرپرستی به ترتیب با زن و شوهر بدون فرزند، سپس زنان و دختران بدون شوهر فاقد فرزند و در نهایت زن و شوهر دارای فرزند است البته در این میان اولویت با زوجینی است که بچه دار نمی‌شوند. پدر و مادرهایی که سن شان کمتر از ۵۰ سال است نسبت به مابقی افراد در اولویت هستند.
تبصره ۴: درخواست کنندگان کمتر از ۵۰ سال سن نسبت به درخواست کنندگانی که ۵۰ سال و بیشتر دارند در شرایط مساوی اولویت دارند.
تبصره ۵: در مواردی که زن و شوهر متقاضی قبول سرپرستی باشند درخواست آن ها باید به طور مشترک از طرف آن ها تنظیم و ارائه شود.
شرایط پذیرش فرزند خوانده برای دختران مجرد
بعد از بررسی های اولیه زنان و دختران مجرد متقاضی باید در دوره های مهارت زندگی و مهارت فرزند خواندگی و دیگر جلسات مشاوره سازمان بهزیستی شرکت کنند. در مرحله بعد اگر کودک زیر نظر بهزیستی توانست طی چند جلسه با زن یا دختر متقاضی ارتباط برقرار کنند، آن کودک برای فرزندخواندگی به او داده می‌شود.
اگر زن یا دختری بعد از به عهده گرفتن سرپرستی یک کودک ازدواج کند، باید صلاحیت همسرش نیز از سوی سازمان بهزیستی و مراکز مشاوره بررسی شود و در صورتی که در این فرآیند، صلاحیت آن شخص احراز نشود، سرپرستی کودک از آن زوج سلب خواهد شد.
برای فرزند خواندگی چه مراحلی باید طی شود؟
- در اولین مرحله برای فرزند خواندگی درخواست متقاضیان از سوی بهزیستی دریافت و بررسی می شود.
- در صورت تأیید درخواست متقاضیان فرزندخواندگی فرمی تحت عنوان مصاحبه اولیه توسط بهزیستی و همچنین فرم مشخصات فردی و تقاضانامه توسط متقاضیان تکمیل می شود.
- مدارک متقاضیان بررسی شده و پس از بازدید مددکاران اجتماعی از منزل آنان این مدارک به سازمان پزشکی قانونی ، اداره تشخیص هویت، مراکز مشاوره و خدمات روانشناسی فرستاده می شود.
- در مرحله بعد سلامت روانی متقاضیان توسط روانپزشک تأیید می شود و تشخیص هویت آنان مورد بررسی قرار می گیرد.
- از متقاضیان به کمیته فرزند پذیری دعوت می‌شود.
- بعد از تأیید صلاحیت متقاضیان، کودک مذکور به متقاضیان معرفی می‌شود.
- در مرحله بعد متقاضیان به مشاور دینی و سپس به دادگاه صالحه معرفی می‌شوند.
- بعد از صدور رأی سرپرستی به شکل قرار 6 ماهه آزمایشی، کودک به خانواده تحویل داده می‌شود و خانواده به مرکز مشاوره جهت دوره‌های والد گری معرفی می‌شوند.
- در دوره 6 ماهه که موقت می باشد والدین تحت نظارت مددکار هستند که گزارش مددکار به صورت منظم به دادگاه ارسال می شود.
- پس از گذشت دوره 6 ماهه حکم دائم فرزندخواندگی صادر می شود و زوجین می توانند از طریق اداره ثبت احوال استان خود برای فرزندشان شناسنامه بگیرند.
- پیگیری و نظارت تا سن ۱۸ سالگی ادامه دارد.
توجه: در هر یک از این مراحل در صورت رد صلاحیت فرایند فرزند خواندگی متوقف می شود.
طرح امین موقت چیست؟
در طرح «امین موقت» فرزندان به صورت موقت واگذار شده و در صورتی که شرایط خانواده اصلی آن ها متعادل شد به خانواده خودشان باز می گردند.
شرایط فرزند خواندگی در سال 98 چه تغییری کرده است؟
- در قانون جدید فرزند خواندگی بسیاری از شرایط برای متقاضیان پذیرش فرزند تسهیل شده است به عنوان مثال:
- در قانون قبلی متقاضیان می توانستند کودکان زیر 12 سال را به فرزند خواندگی قبول کنند که در قانون جدید این سن تا 16 سال افزایش پیدا کرده است.
- در قانون قبلی فقط افرادی که بچه نداشتند می توانستند فرزند خوانده داشته باشند اما در قانون جدید با داشتن یک فرزند هم می توان برای پذیرش فرزند خوانده اقدام کرد.
- در قانون جدید به دختران مجرد بالای ۳۰سال می توان فرزند دختر برای سرپرستی واگذار کرد.
- در قانون جدید فرزند خواندگی در سال 98، شرط فرزند دار نشدن متقاضیان وجود ندارد و به تبع تولد نوزاد جدید در خانواده، حکم فرزند خواندگی فسخ نخواهد شد.
- در قانون قبلی فرزند خواندگی فقط به فرزند بی سرپرست اجازه واگذاری داده می شد اما اکنون کودکان بد سرپرست هم می‌توانند به خانواده‌ها سپرده شوند.
- در گذشته یک سوم مال باید به نام فرزند می شد این در حالی بود که خیلی از خانواده‌ها شرایط خوبی داشتند اما از نظر مالی درآمد بالایی نداشتند. در نتیجه در قانون جدید آمده مسئولیت سپردن کودکان در چنین خانواده‌هایی با بررسی تمهیدات از سوی قاضی پرونده انجام شود و قاضی بر اساس آن تصمیم بگیرد.
مدارک لازم برای فرزند خواندگی
- تصویر شناسنامه زوجین (صفحه اول و دوم)
- تصویر سند ازدواج
- گواهی عدم بچه‌دار شدن از پزشک متخصص زنان و زایمان در مورد زوجه
- گواهی پزشکی قانونی مبنی بر عقیم بودن زوجین یا یکی از آنان
- ارائه حکم سرپرستی آزمایشی از مراجع قضایی
- گواهی برگ عدم سوء پیشینه کیفری زوجین
- گواهی سلامت جسم و روان از پزشک قانونی برای زوجین
- گواهی تمکن مالی (اعم از فیش حقوقی، فتوکپی سند منزل مسکونی، ماشین، …)
- گواهی سلامت از پزشک مبنی بر عدم ابتلا به بیماری های صعب‌العلاج و واگیردار
- گواهی عدم اعتیاد
از سوی سازمان بهزیستی به منظور تسهیل در روند فرزند خواندگی سامانه‌ای آنلاین در حال راه اندازی است که باعث یکپارچه شدن اطلاعات کودکان و همچنین متقاضیان فرزند خواندگی می شود.
