در یونان باستان،خواب گزار را اونیروکریت می‌نامیدند.در واقع خواب‌ها به عنوان رؤیایی حاوی معنایی پنهان، پیامی پیش‌آگاهی محسوب می‌شدند که به واسطه‌ی پیش آگاهی امکان پرداختن به ارتباط علائم دریافتی در خواب، با رویداد قریب‌الوقوع وجود داشت.
آرتمیدوروس، نویسنده و فیلسوف یونانی در قرن دوم میلادی یک رساله پنج جلدی به نام «تفسیر رویاها» منتشر کرد که این اثر تا قرن نوزدهم مرجع تمامی کتاب‌های تفسیر و تعبیر خواب بوده است.
رویا چیست؟
رویا زمانی اتفاق می‌‍‌افتد که مغز بخش‌های خاصی از استدلال منطقی را غیرفعال کند. برخلاف آنچه در ابتدا تصور می‌شد ما در خواب آرام(NREM) نیز رویا میبینیم؛ اما در خواب فعال(REM) یا همان خواب متناقض است که رویاها برای ما محسوس می‌شوند و فعالیت مغز در این مرحله از خواب به صورت تجربیات سمعی و بصری است.
پیر هرو لوپی، مدیر و سرپرست خواب در مرکز تحقیقات علوم اعصاب لیون در این باره توضیح می‌دهد: «در این نقطه سناریوها کامل‌تر،احساسات شدیدتر و خاطرات قوی‌تر هستند.» فعالیت مغز پس از ورود به این مرحله از خواب شبیه به بیداری است، اما بدن (به جز صورت) فلج میشود. در واقع گلیسین به عنوان یک انتقال دهنده عصبی ، نورون های حرکتی ستون فقرات را که مسئول حرکت هستند، مسدود می‌کند.
بدین صورت ممکن است در خواب ببینیم که دوچرخه سواری می‌کنیم، اما در رختخواب خود رکاب نمی‌زنیم مگر اینکه دچار اختلالات خواب باشیم.
در طول خواب آرام، فعالیت مغز کند میشود. پیر هرو لوپی در ادامه می‌گوید:«در خواب آرام، ما فقط رویای یک تصویر(نشستن پشت میز،انجام کارهای خانه…) یا یک فکر را میبینیم ، نه یک سناریو که ما را به حرکت وادار کند.»
در نهایت، در حین خواب عمیق با امواج آهسته، مغز آنقدر در حال استراحت است که رویاها نادر می‌شوند.
در طول خواب فعال (REM)، مناطق خاصی از مغز فعالیت‌شان خیلی کم میشود. این مورد مربوط به قشر پیش‌پیشانی است که تصمیم گیری منطقی را ممکن می کند و قشر بینایی اولیه که اطلاعاتی را که از شبکیه به دست می آید تجزیه و تحلیل می کند. فعال نبودن این مناطق دلیل سر و ته نداشتن رویاهای ما است. برعکس، قشر بینایی تداعی‌کننده، که تصاویر را تولید می‌کند، بیش از حد پیش می رود. درست مانند آمیگدال و قشر کمربندی که مسئول ایجاد احساسات هستند.متیو واکر، مدیر آزمایشگاه خواب و تصویربرداری عصبی در دانشگاه کالیفرنیا (ایالات متحده آمریکا) و نویسنده کتاب چرا می‌خوابیم می‌گوید: «قشر بینایی در خواب REM تا 30% بیشتر از دوره‌های بیداری، فعال است.»
با این حال، همه‌ی مغزها توانایی یکسانی برای رویاپردازی ندارند. این امر به ویژه به سروتونین، یک انتقال دهنده عصبی که بدن را در حالت خواب نگه می دارد، بستگی دارد. هر چه سنتز آن انتقال دهنده عصبی بیشتر باشد، خواب بیننده بیشتر رویای زندگی روزمره‌اش را می‌بیند.
پروفسور ایزابل آرنولف که سرپرست واحد آسیب شناسی خواب در بیمارستان پیتیه سالپتریر پاریس است، توضیح می دهد: «۸۶% از رویاهای ما را تکه هایی از روز گذشته تشکیل داده است که با رویدادهای قدیمی‌تر تنیده شده است.».به گفته وی ما در تمام شب رویا میبینیم، حتی اگر حافظه‌مان آنها را به طور کامل ثبت نکند و نتوانیم آنها را به یاد بیاوریم. ژان پل تاسین، نوروبیولوژیست و مدیر تحقیقات اینسرم، نظریه ای جسورانه ارائه می دهد که در آن به این موضوع اشاره می‌کند که این داستان‌ها در هنگام خواب خلق نمی‌شوند، بلکه در خلال بیداری‌های خرد که شب را نقطه‌گذاری می‌کنند، خلق می‌شوند. در طول خواب، تعدیل کننده های عصبی، پیام رسان های شیمیایی در مغز که برای هوشیاری ضروری هستند، مهار می شوند. او تأکید می‌کند: «در طول بیداری خرد، آنها فعال می‌شوند و به مغز اجازه می‌دهند تا چند تصویر ذهنی را که درست قبل از آن شکل گرفته‌اند، در یک روایت سازمان‌دهی کند. و عنصری که باعث بیداری فرد شود (صدا، نور و…) به سقوط رویا تبدیل میشود.
احساسات ناشناخته
باید دید مرکز فرماندهی کجاست. به گفته ایزابل آرنولف، امواجی که از ساقه مغز شروع می‌شوند و مسیرهای بینایی و نواحی مغز را تحریک می‌کنند، می‌توانند مولد تصاویر رویا باشند. او با تیم خود دریافت که بیماران مبتلا به سندرم عصبی که مانع از تفکر خود به خودی آنها میشود، قادر به رویا دیدن هستند.او در ادامه می‌گوید: «اما رویاهای آنها بسیار کوتاه است، نه خیلی فیلم‌نامه‌ای.»در واقع در این افراد، نواحی مغزی که به تجلی سناریو می‌پردازند، دیگر کارایی ندارند. برعکس، برای اکثر افراد خواب بیننده، رویا با تجربیات اخیر و احساسات جدید و ناشناخته‌ی بسیار دور از زندگی واقعی تغذیه میشود. بنابراین ایزابل آرنولف مشاهده کرده است که فلج‌ها،از جمله افراد فلج از بدو تولد در رویاهای خود می‌توانند راه بروند!(44% رویاهای آنها مختص به راه رفتن میشود، در مقابل تنها 28% از رویاهای افراد توانمند جسمی حرکتی به این مورد اختصاص داده شده است.) مدرکی که نشان می دهد رویاها به ما این امکان را می دهند که حواس را فراتر از توانایی های فیزیکی خود کشف کنیم.
فراگیری ویروس کرونا بر خواب های شبانه چه تاثیری گذاشت؟
بررسی های پرین روبی پژوهشگر مرکز علوم تحقیقات اعصاب لیون و نویسنده ی کتاب رویا دیدن در زمان محدودیت ها و تعطیلات کرونایی نشان داده است که تعداد کابوس ها با فراگیری ویروس کرونا و اولین محدودیت ها دو برابر شده است. او همچنین یاد آور می شود :« این موضوع تعجب آور نیست زیرا ما خواب آنچه را که زندگی می‌کنیم، میبینیم. »
پرین روبی از آوریل سال ۲۰۲۰ رویاهای ۶ تا ۷ هزار فرانسوی را به صورت آنلاین ثبت و جمع آوری کرد که این نظرسنجی نقش « تنظیم احساسی» رویا را تایید نمود و پرین روبی که بر جنبه‌ی دیدنی استعاری تاکید می‌کند، بر آن گواهی داد :« این گواهی به ویژه موضوع کابوس های بسیار خشن بوده است. مردم خواب دستگیر شدن ، تعقیب و گریز در خیابان و حتی تیرباران شدن اجباری توسط پلیس را می‌دیدند در حالی که تابع قوانین بودند. » پرین روبین نتیجه گرفت که رویا بعد سیاسی نیز دارد.
هر چه بیشتر اهمیت دهیم، بیشتر به خاطر می‌آوریم
همه ی ما رویاهایی میبینیم ! اما توانایی یکسانی برای بخاطر سپردن آن ها نداریم. در مرحله خواب آرام، یک نفر از هر دو نفر می‌تواند خواب خود را به خاطر بسپارد. برای به یادآوردن رویاها باید به موقع موارد زیر را انجام دهید.
آنتونیو زادرا، استاد روانشناسی دانشگاه مونترال (کانادا) توصیه می‌کند:
« هروز صبح برای به خاطر آوردن ، با چشمان بسته دراز بکشید ، روی تصاویر تمرکز کنید و بلافاصله هرچه بخاطر آوردید یادداشت کنید»
ایزابل آرنولف،متخصص مغز و اعصاب نیر تاکید می‌کند:
به محض اینکه با سختی از خواب بیدار شدید، خاطرات را با جزئیات یادداشت کنید و یا آن ها را حفظ کنید. چون به دلایلی نامعلوم ، بعد از حدود دو یا سه دقیقه خاطرات از بین می‌رود.
فعالیت های مغزی
فرانچسکا سیکلاری، محققی از دانشگاه لوزان (سوئیس) در سال ۲۰۱۷ امضای مغز در حین رویا دیدن را شناسایی کرد و توضیح داد : «گاهی هنگامی که رویا میبینیم ، بخش های بزرگی از مغز بیدار می‌شوند.»
تیم او فعالیت های الکتریکی مغز را به ویژه در هنگام خواب های آرام اندازه گیری کرد و به این نتیجه دست یافت که یک «منطقه گرم» در نیمه پشتی مغز زمانی که به نظر کل مغز در حالت خواب قرار دارد ، فعال میشود. مطالعات آنها همچنین نشان داد که در ۹۱ درصد موارد ، این لحظه با لحظه خواب مطابق است.این ناحیه از مغز شامل قشر اختصاصی تجزیه و تحلیل بصری و پردازش اطلاعات حواس ما است.
بطور خلاصه ناحیه ای است که به فرد خواب اجازه می‌دهد دنیای مجازی سرشار از احساسات داشته باشد.
رویاهای شفاف را کنترل کنید
آبی که روی صورت پاشیده میشود در ۴۲ درصد مواقع منجر به خواب باران و نور روشن منجر به خواب خورشید میشود.
فرد می‌تواند رویاهای خود را تحت تاثیر قرار دهد.
ایزابل آرنولف می‌گوید :« قبل از رفتن به تخت‌خواب، می‌توانید کلمات کلیدی را در یک دفترچه یادداشت کنید یا یک جمله را ذهنی برای خود تکرار کنید.»
پاسکال نئوو، روانکاو، توضیح می‌دهد:«شما از یک ساختمان بالا می‌روید در حالی که یک فرد متجاوز یا یک حیوان وحشی شما را دنبال می‌کند و دیگر راه خروجی ندارید که ناگهان با وحشت از خواب بیدار می‌شوید . شب بعد به خود می‌گویید : این بار برمی‌گردم یا می‌پرم. ضمیر ناخودآگاه مطمئنا پیام متفاوتی به شما ارائه خواهد داد.
مترجمان: نگار برزگر – فاطمه کفاش کرمانی
