اسپیرونولاکتون یک دیورتیک نگهدارنده پتاسیم (قرص آب) است که برای درمان نارسایی قلب، فشار خون بالا ، ورم (احتباس مایعات) مرتبط با سیروز کبدی یا مشکلات کلیوی و هیپرآلدوسترونیسم و هورمون آلدوسترون بیش از حد که میتواند باعث فشار خون بالا شود، مورد استفاده قرار میگیرد.
اسپیرونولاکتون در درجه اول بر کلیه ها تأثیر میگذارد و باعث افزایش دفع آب و سدیم می شود اما تأثیر معکوس بر پتاسیم دارد. کاهش آب و سدیم به کاهش فشار خون در افراد مبتلا به فشار خون بالا و هیپرآلدوسترونیسم کمک میکند و در کاهش حجم مایعات در افراد مبتلا به ورم و آماس نیز موثر است. برای نارسایی قلبی، اسپیرونولاکتون به جلوگیری از ایجاد اسکار و همچنین بهبود عملکرد قلب کمک میکند. با این وجود، مانند همه دیورتیکها (ادرارآورها) شرایط پزشکی و تداخل دارویی به مدیریت دقیق نیاز دارد. در ادامه تعدادی از عوارض قرص اسپیرونولاکتون را با شما به اشتراک می گذاریم.
عوارض جانبی قرص اسپیرونولاکتون
رایج ترین و شایع ترین عوارض جانبی اسپیرونولاکتون عبارتند از:
- بزرگ شدن یا تورم سینه (ژنیکوماستی)
- افزایش سطح پتاسیم در خون (هیپرکالمی)
- کاهش میل جنسی
- اختلال در نعوظ
- درد سینه
- بی نظمی قاعدگی
- کم آبی بدن
- اختلالات الکترولیت
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد یا گرفتگی شکم
- اسهال
- خونریزی معده
- گاستریت
- زخم معده
- سردرد
- سرگیجه
- خواب آلودگی
- سردرگمی ذهنی
- گرفتگی عضلات
دسترسی سریع به مطالب
عوارض جانبی شدید اسپیرونولاکتون
اسپیرونولاکتون ممکن است عوارض جانبی شدیدی را در فرد ایجاد کند که برخی از این عوارض عبارتند از:
- هایپرکالمی شدید: اسپیرونولاکتون دفع پتاسیم توسط بدن را کاهش میدهد و همین امر موجب میشود تا سطح پتاسیم در بدن افزایش یابد. سطح بالای پتاسیم در بدن که به آن هایپرکالمی میگویند به قلب آسیب میزند و موجب نامنظم شدن ضربان قلب (آریتمی قلبی) میشود که در موارد شدیدتر میتواند به حمله قلبی منجر شود.
- عدم تعادل الکترولیت: علاوه بر افزایش سطح پتاسیم، اسپیرونولاکتون سطح سایر الکترولیتها مانند سدیم، منیزیم و کلسیم را کاهش میدهد. در سطوح خیلی پایین عدم تعادل این الکترولیتها میتواند خطرناک باشد.
- تضعیف عملکرد کلیه ها: کاهش مقدار آب و سدیم در بدن میتواند منجر به کم آبی بدن، کاهش حجم خون و در نهایت اختلال در عملکرد درست کلیهها شود. افرادی که از انواع خاصی از داروها مانند مهارکنندههای آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) یا مسدودکنندههای گیرنده آنژیوتانسین (ARB) استفاده میکنند، در هنگام مصرف اسپیرونولاکتون بیشتر در معرض ابتلا به مشکلات کلیوی هستند.
- آسیب کبدی (مسمومیت کبدی): اگرچه نارد است، اما برخی از بیماران علائم هپاتیت ترکیبی را تجربه میکنند، وضعیتی که در آن آسیب سلولهای کبدی با تجمع صفرا در کبد ترکیب میشود.
- مشکلات سلول های خونی: در بیمارانی که اسپیرونولاکتون مصرف میکنند، هم کاهش تعداد گلبولهای سفید خون و هم کاهش پلاکت گزارش شده است. همین امر خطر عفونت و خونریزیهای دورهای را افزایش میدهد.
- واکنش های حساسیت شدید: واکنشهای آلرژیک مانند خارش، راش یا بثورات پوستی، تب یا واکنش ها آلرژیک جدی تر مانند آنافیلاکسی (سرگیجه یا مشکل در تنفس) ممکن است رخ دهد.
- افزایش سطح پتاسیم: افزایش سطح پتاسیم یکی از شایع ترین عوارض جانبی اسپیرونولاکتون است، اما میزان بروز آن هنوز مشخص نیست. احتمال افزایش سطح پتاسیم به سن، عملکرد کلیه، سایر بیماریهای زمینهای و داروهایی که مصرف میکنید بستگی دارد. در مطالعهی اسپیرونولاکتون در مورد درمان نارسایی قلبی، بروز هایپرکالمی شدید در بین افرادی که از ین دارو استفاده میکردند حدود 2% بود.
پس از آن مطالعه، بروز هیپرکالمی شدید در بین بیماران نارسایی قلبی به طور قابل توجهی افزایش یافته است. نکته این است که سطح پتاسیم باید تحت نظارت قرار گیرد به خصوص در افرادی که مسن هستند، مشکلات کلیوی دارند، دیابت دارند و یا داروهایی مصرف میکنند که خطر افزایش سطح پتاسیم را بیشتر میکنند.
در صورتی که هر کدام از علائم بالا بودن سطح پتاسیم در اثر مصرف قرص اسپیرونولاکتون را مشاهده کردید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید. این علائم میتوانند شامل ضعف عضلانی، خستگی، حالت تهوع، استفراغ، سوزن سوزن شدن دست و پا، مشکل در تنفس، ضربان قلب نامنظم و درد قفسه سینه باشد.
- تغییرات وزن
تغییرات وزن از عوارض جانبی رایج مصرف قرص اسپیرونولاکتون به شمار نمیآید. اسپیرونولاکتون به عنوان یک دیورتیک، دفع آب از بدن را بیشتر میکند و به همین دلیل به طور موقت موجب کاهش وزن میشود. با این وجود، این کاهش وزن واقعی نیست زیرا به چربی و سایر بافتهای بدن ارتباطی ندارد. مطالعات روی زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک نشان میدهد که اسپیرونولاکتون ممکن است متابولیسم کربوهیدرات را بهبود بخشد، اما این بهبود خیلی قابل توجه نیست.
عوارض جانبی عاطفی و احساسی قرص اسپیرونولاکتون
تغییرات عاطفی و احساسی به عنوان یکی از عوارض جانبی مورد تایید برای اسپیرونولاکتون ذکر نشده است. با این وجود، برخی از افرادی که اسپیرونولاکتون مصرف می کنند، در انجمن های پزشکی آنلاین، اضطراب و حملات پانیک را گزارش کرده اند. در هر صورت به مطالعات بیشتری در این زمینه برای نتیجه گیری قطعی نیاز است.
با تمام اوصاف، این قرص می تواند موجب تغییر در PH خون و در نتیجه اسیدوز (اسید زیاد) یا آلکالوز (اسید خیلی کم) شود. تحقیقات بیان می کنند که حملات پانیک در افراد مستعد این حملات ممکن است در اثر عدم تعادل اسیدی و بازی صورت گیرد.
مدت زمان ماندگاری عوارض جانبی اسپیرونولاکتون
بیشتر عوارض جانبی اسپیرونولاکتون موقتی هستند و بلافاصله بعد از قطع مصرف این دارو خود به خود برطرف می شوند. با این وجود، متابولیت های فعال اسپیرونولاکتون برای مدت زمان طولانی تری در بدن باقی می مانند، از این رو ممکن است چند روز طول بکشد تا برخی از این عوارض از بین بروند.
سایر عوارض جانبی مانند عدم تعادل جزئی الکترولیت مدت زمان بیشتری باقی میمانند. عدم تعادل الکترولیت شدید نیاز به جایگزینی الکترولیت IV در کلینیک دارد. کاهش تعداد گلبولهای سفید خون، تعداد پلاکت و واکنش های شدید آلرژیک نیز تا مدتی پس از قطع مصرف دارو همچنان باقی می مانند. آسیب کبد و کلیه ناشی از مصرف دارو می تواند به شرایط پزشکی طولانی مدت یا دائمی تبدیل شود.
موارد منع مصرف و هشدارهای اسپیرونولاکتون
عوارض جانبی شدید مصرف این دارو معمولا محدود است و مزایای و فواید آن بیشتر از خطرات احتمالی است. با این وجود، برای افرادی که بیماری های زمینهای دارند این عوارض جانبی میتواند شدیدتر و خطرناکتر باشد.
اسپیرونولاکتون برای افراد مبتلا به موارد زیر منع مصرف دارد:
- سطح بالای پتاسیم در خون
- بیماری آدیسون
- حساسیت شناخته شده به دارو
بیماری آدیسون یا نارسایی آدرنال، یک وضعیت پزشکی است که گاهی اوقات می تواند باعث کمبود آلدوسترون شود. آلدوسترون هورمونی است که توسط غدد فوق کلیوی (آدرنال) ترشح میشود تا دفع آب و سدیم در ادرار را تنظیم کند. از آنجایی که این دارو هورمون آلدوسترون را مسدود میکند، مصرف آن برای افراد مبتلا به نارسایی آدرنال خطر پتاسیم خون بالا و فشار خون پایین را به همراه دارد.
برای برخی از افراد میتوان اسپیرونولاکتون تجویز کرد، اما به دلیل شرایط پزشکی که دارند باید تحت نظارت کامل باشند. برخی از این شرایط پزشکی عبارتند از:
- بیماری کلیوی
- مشکلات کبدی
- ناهنجاریهای الکترولیت
- دیابت
- حجم خون کم
عوارض مصرف بیش از حد قرص اسپیرونولاکتون
مصرف بیش از حد اسپیرونولاکتون میتواند مرگبار باشد، اما دوزی که موجب مرگ میشود بسیار بالاتر از دوز توصیه شده مجاز یعنی 400 میلی گرم در روز است. اگر این دارو بیش از حد مصرف شود، علائمی مشابه با عوارض جانبی برای فرد پیش میآیند: خواب آلودگی، سرگیجه، آشفتگی ذهنی، تهوع، استفراغ یا اسهال. اگر مشکوک به مصرف بیش از حد هستید، هرچه سریعتر به اورژانس مراجعه کنید.
سوء مصرف و وابستگی قرص اسپیرونولاکتون
در صورت قطع مصرف این دارو، وابستگی فیزیکی و علائم ترک در فرد ظاهر نمی شوند. با این وجود، اسپیرونولاکتون اغلب توسط ورزشکارانی که به دنبال کاهش وزن سریع یا مخفی کردن مواد ممنوعه در ادرار هستند، مورد سوء استفاده قرار می گیرد. به همین دلیل، آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ استفاده از اسپیرونولاکتون توسط ورزشکاران را در داخل و خارج از مسابقات ممنوع کرده است.
مصرف قرص اسپیرونولاکتون برای کودکان
به غیر از درمان ورم یا آماس ناشی از بیماری کلیوی شدید، ایمنی و اثربخشی اسپیرونولاکتون برای کودکان ثابت نشده است.
عوارض قرص اسپیرونولاکتون در دوران بارداری و شیردهی
از آنجایی که اسپیرونولاکتون ممکن است تمایز جنسی در جنین را تغییر دهد باید در دوران بارداری از مصرف آن خودداری شود. با این وجود، بسیاری از بیماری هایی که توسط مصرف این دارو درمان میشوند خود برای سلامت جنین و مادر تهدید هستند. زنان باردار باید در مورد خطرات و مزایای مصرف اسپیرونولاکتون در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنند. زنانی که شیر میدهند نیز باید با پزشک مشورت کنند.
چگونه از عوارض جانبی اسپیرونولاکتون جلوگیری کنیم؟
1. مصرف دوز تجویز شده اسپیرونولاکتون
دوز را طبق دستور مصرف کنید. آن را بیشتر یا کمتر نکنید. اگر اثربخشی یا عوارض جانبی برای شما مشکلساز شد، با پزشک خود در مورد تغییر دوز تجویزی صحبت کنید.
2. اسپیرونولاکتون را به طور مداوم همراه با غذا یا بدون غذا مصرف کنید
مانند بسیاری از داروهایی که توسط پزشکان تجویز میشوند، قرص اسپیرونولاکتون را میتوان همراه غذا یا به صورت جداگانه مصرف کرد. هر دو شکل تایید شده است، اما باید به این موضوع توجه داشته باشید که یا همیشه همراه با غذا مصرف کنید یا همیشه بدون غذا. غذا مقدار اسپیرونولاکتون جذب شده در بدن را به شدت تغییر میدهد. به عبارت دیگر، نحوه مصرف آن را تغییر ندهید.
3. تمام بیماری ها و داروهایی که مصرف میکنید را به پزشک بگویید
به دلیل خطر عوارض جانبی، پزشک باید از تمام بیماریها و داروهایی که بیمار مصرف میکند مطلع باشد:
- بیماری آدیسون
- سطح بالای پتاسیم در بدن
- دیابت
- مشکلات دفع ادرار
- عدم تعادل الکترولیت
- اختلال کلیوی
- بیماری کبدی
- بیماری قلبی
- تمام داروها، داروهای بدون نسخه، مکملها و درمانهایی که استفاده میکنید.
4. ویزیت های پزشک را فراموش نکنید
برای به حداقل رساندن تاثیرات منفی، ویزیتها و آزمایشهای منظم به منظور نظارت بر فشار خون، الکترولیتها، حجم خون، عملکرد کلیه و عملکرد کبد را فراموش نکنید. این ویزیتها برای جلوگیری از بروز مشکلات جدی بعدی اهمیت دارند.
5. مراقب رانندگی یا کار با ماشین آلات باشید
اسپیرونولاکتون میتواند موجب خواب آلودگی و سرگیجه شود. بنابراین، هنگام رانندگی یا کار یا ماشین آلات یا انجام فعالیتهای خطرناک باید نهایت دقت را به عمل بیاورید.
6. مصرف نمک را کاهش دهید
مصرف نمک یا جایگزین های آن را کاهش دهید. تاثیر مثبت اسپیرونولاکتون بر فشار خون یا احتباس مایعات با مصرف زیاد نمک خنثی میشود.
7. از مصرف مکمل های پتاسیم خودداری کنید
اسپیرونولاکتون می تواند موجب افزایش پتاسیم خون شود که به خودی خود یک وضعیت خطرناک است. بسیاری از عوارض جانبی مصرف این دارو ناشی از بالا بودن سطح پتاسیم است. به همین دلیل بهتر است همزمان با مصرف اسپیرونولاکتون از مصرف مکمل های پتاسیم خودداری کنید.
8. قرص و محلول خوراکی را جایگزین نکنید
محلول خوراکی اسپیرونولاکتون از نظر درمانی با قرص اسپیرونولاکتون متفاوت است. دوز تجویز شده آنها نیز با هم متفاوت خواهد بود. به همین دلیل باید حتما تحت نظر پزشک این تغییر را انجام دهید.