در این نوشته قصد داریم به مناسبت نزدیک شدن به 8 مرداد 1398 که در تقویم ایرانیان روز بزرگداشت شیخ شهاب الدین سهروردی نامگذاری شده است تعدادی از معروف ترین اشعار شهاب الدین سهروردی را به شما عزیزان تقدیم کنیم.
شهاب الدین یحیی سهروردی که او را با نام های شیخ اشراق، شیخ مقتول و شیخ شهید نیز می شناسند یکی از فیلسوفان به نام ایرانی است که در سال در سال ۵۴۹ هجری قمري (۱١٥٤میلادی) در یکی از روستاهای زنجان به نام سهرورد به دنیا آمد. سهروردی بعد از ملاقات با مشایخ تصوف شیفته راه آنان گشت و مدت زیادی از عمرش رادر راه اعتکاف و عبادت گذراند. سهروردی به بی پرده سخن گفتن مشهور بود. تاریخ مرگ سهروردی تاریخ مرگ ۵ رجب ۵۸۷ ق (۲۹ ژوئیه ۱۱۹۱ میلادی) و در حلب سوریه ثبت شده است.
سهروردی به علوم غریبه و سحر و جادو نیز مسلط بود و گفته می شود یکی از دلایل به قتل رسیدنش همین موضوع می باشد. سهروردی پایه گذار مکتب فلسفی فلسفه اشراق است. مکتب فلسفه اشراق سهروردی هم فلسفه هست و هم عرفان فلسفه است زیرا سهروردی در مکتب خود به عقل اعتقاد دارد، اما عقل را تنها مرجع شناخت نمی‌داند. مکتب سهروردی از این جهت عرفان است که کشف و شهود و فلسفه اشراق را با اهمیت ترین مرحله شناخت می‌شناسد.
از سهروردی آثار فاخر فراوانی به جا مانده که شاید مهم ترین آثار سهروردی حکمت الاشراق، تلویحات، مُطارحات، پرتونامه، فی اعتقاد الحُکماء،اللَّمَحات، بُستان القُلوب و فی حقیقت العشق باشد. سهروردی از ارادتمندان ابوعلی سینا بود و به اندیشه های او عشق می ورزید.
معروف ترین اشعار سهروردی
قالب اشعار سهروردی دوبیتی و قطعه است و ویژگی مهم شعرهای سهروردی، کوتاه و مختصر بودن می باشد. اشعار سهروردی اغلب روایتی داستان گونه دارند و معارف دین و قرآن و فلسفه در اشعار سهروردی به خوبی نمایان است. اشعار سهروردی در کتاب‌هایی مانند «عقل سرخ»، «آواز پر جبرئیل»، «صفیر سیمرغ»، «رساله فی الغربه الغربیّه» و «رساله فی المعراج» موجود است.
هان تا سر رشته خِرَد گُم نکنی
خود را ز برای نیک و بد گم نکنی
رهرو تویی و راه تویی؛ منزل تو
هشدار که راه خود به خود گم نکنی
معروف ترین شعر سهروردی در وصف عشق
بخشای بر آنکه بخت یارش نَبُوَد
جز خوردن اندوه تو کارش نبود
در عشق چه حالتیش باشد که در آن
هم بی تو و هم با تو قرارش نبود
معروف ترین شعر سهروردی در وصف سرگشتگی
ای از غم دیدن رُخ ات حیران، من
و اندر طلب وصل تو سرگردان، من
بودن به تو مشکلست؛ نا بودن، آه
سرگردان من و بی سر و سامان من
معروف ترین شعر حکیم سهروردی که از عربی به فارسی ترجمه شده
عاشقان جز به یاد معشوق شاد نمی شوند
و با ذکر معشوق جاودانه شادند
گرد آمدند و از دیدن خود غائب شدند
وقتی او را دیدند فریاد کشیدند و از هم پاشیدند
وقتی پرده های بقا کشف شد و در افتاد
فانی شدند و جانهایشان متلاشی گردید
اگر از عاشقان نیستید؛ همانند آنان باشید
همگونی با بزرگان، رستگاری است…
یکی از شاگردان سهروردی شاعر بزرگ سعدی است. شعر زیر را سعدی در وصف استاد خود سهروردی سروده است.
مرا شیخ دانای مُرشد، شهاب
دو اندرز فرمود بر روی آب
یکی آنکه در جمع بدبین مباش
دگر آنکه در نفس، خودبین مباش
یکی از معروف ترین اشعار شیخ شهاب الدین سهروردی
جان ها جاودانه مشتاق شما
و پیوندتان گل و مل جان هاست
به عاشقان مهر و محبت کنید
کتمان محبت و عشق رسوایی به بار می آورد
گر عشق نبودی و غم عشق نبودی
چندین سخن نغز كه گفتی؟ كه شنودی؟
ور باد نبودی كه سر زلف ربودی
رخساره معشوق به عاشق، كه نمودی؟
معروف ترین سخنان حکیمانه سهروردی
در ادامه تعدادی از زیباترین سخنان حکمت آمیز شهاب الدین یحیی سهروردی را به شما تقدیم می نماییم.
- نقطه‌ی آغازین حکمت (فلسفه) بریدن از دنیا، میانه‌ی آن دیدن نور الهی و سرانجامش رسیدن به نامتناهی است.
- هرکس که از خیمه‌های شگفت‌انگیز بهشتیان به وجد نیاید در زمره‌ی غافلین و هرکس که شوق حضور در مهمانی خداوند را نداشته باشد در زمره‌ی خاسرین و هرکس که از پرتوهای انوار نزدیک کننده به خداوند (مقربین بارگاه الهی) لذت نبرد از محرومین است.
- تا می‌توانی برای آخرتت دعا کن و آنقدر که سعی می‌کنی از خداوند پاداشش را بخواه چون اعمالت هرگز از بین نمی‌روند.
- سعی کن امروزت بهتر از دیروزت باشد، وگرنه دچار زیان خواهی شد.
- رازت و هر آنچه از پیامد‌هایش که بر تو فشار می‌آورد را با فراموش کردنشان، تازه کن.
- همیشه مرگ را در ذهنت یادآوری کن و پاسدار مردم باش تا مردم هم پاسدار تو باشند و کار امروز را به فردا مینداز که فردا با گرفتاری‌های خاص خود خواهد آمد.
- سعی کن در کار‌هایت استوار باشی که مردان استوار ایجاد کننده‌ی حوادث هستند.
- کسانی که بر حق پافشاری می‌کنند موانع بر آنان تأثیری ندارند و بلایا آنان را ناراحت نمی‌کنند چون بلایا راه‌هایی هستند که خداوند برای کاروان مردان بزرگ تعیین کرده است که اگر آن راه‌ها را پیمودند سرانجام آن را خواهند یافت و نتیجه‌هایش بر آنها آشکار می‌گردد. هر سرزمینی که به یکی از مصائب دچار نگردد در آرزوی کسب پیروزی خواهد ماند.
- گرسنگی و شب بیداری بهترین دوستانی هستند که با آنان می‌توان دشمن را با تمام آرزو‌هایشان تضعیف کرد، و از شر دزدان در امان بود.
- خداوند به وسیله‌ی فقر فرد را به سوی درجات عالی رهنمون می‌سازد.
- خداوند را برای آنکه دوستش داری پرستش کن نه برای آنکه از او می‌ترسی، چون پرستش از روی ترس دین فرومایگان است.
- هر شرابی باعث مست شدن می‌شود و هر دریایی باعث غرق شدن، چه تفاوتی بین سرگشته‌ی در تاریکی که به دنبال نور خورشید می‌گردد با کسی که خورشید او را در نور خود غرق کرده است وجود دارد.
- ای انسان وجودت را به بهترین وجه تربیت کن، و آن را از پلیدی‌ها پاک گردان که ارزش کار‌ها به ظاهرشان است.
- از فکر پلید غافل نباش چون مانند سمی که خالص شده است با وجود میزان اندکش کشنده است و تو نباید بگذاری که نیروی پلیدی تو را ضعیف کند.
- مشکلات کوچک را از راه بردار پیش از آنکه مشکلات بزرگ‌تر تو را دربرگیرند، و با قلبی بیدار و هوشیار رفتار کن و در جایگاه بزرگی قرار بگیر که تو پرتوی از نور می‌باشی.
امیدواریم آشنایی با معروف ترین اشعار و سخنان سهروردی فلسوف، شاعر و نویسنده ایرانی برای شما مفید واقع شده باشد.
