مقاومت به انسولین چیست؟

مقاومت به انسولین، یک وضعیت پیچیده محسوب می‌شود که در آن، بدن آنطور که باید به انسولین واکنش نشان نمی‌دهد، انسولین، هورمونی است که پانکراس برای تنظیم سطح قند خون بدن تولید می‌کند. چندین فاکتور ژنتیکی و محیطی می‌توانند در مقاومت به انسولین تاثیرگذار باشند. 

مقاومت به انسولین چیست؟

مقاومت به انسولین که به عنوان اختلال در حساسیت به انسولین نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های موجود در عضلات، چربی و کبد آنطور که باید به انسولین واکنش نشان نمی‌دهند. انسولین، هورمونی است که پانکراس تولید می‌کند و برای زندگی و تنظیم گلوکز خون (سطح قند خون) بدن ضروری است. 

تحت شرایط طبیعی، عملکرد انسولین به شرح زیر است:

• بدن، مواد غذایی که می‌خورید را به گلوکز (قند) تبدیل می‌کند که منبع اصلی انرژی بدن محسوب می‌شود. 
• گلوکز وارد جریان خون می‌شود و به پانکراس سیگنال می‌دهد که باید انسولین تولید کند. 
• انسولین به گلوکز درون جریان خون کمک می‌کند تا وارد سلول‌های عضلات، چربی و کبد شود؛ به این ترتیب، این اندام‌ها می‌توانند از گلوکز به عنوان منبع انرژی استفاده کنند یا آن را برای استفاده‌ در آینده ذخیره سازند. 
• زمانی که گلوکز وارد سلول‌ها می‌شود و سطح گلوکز در جریان خون کاهش می‌یابد، به پانکراس سیگنال می‌دهد که تولید انسولین را متوقف کند. 

به دلایل مختلف، سلول‌های عضلات، چربی و کبد ممکن است واکنش مناسبی به انسولین نداشته باشند. ان بدان معنی است که این اندام‌ها نمی‌توانند گلوکز را به صورت کارآمد از خون دریافت یا ذخیره کنند. در نتیجه، پانکراس شروع به تولید انسولین بیشتر برای غلبه بر افزایش سطح گلوکز خون می‌کند. به این حالت، هیپرانسولینمی گفته می‌شود. 

تا زمانی که پانکراس بتواند انسولین کافی برای غلبه بر پاسخ ضعیف سلول‌ها به انسولین تولید کند، سطح قند خون در محدوده‌ی سالم باقی می‌ماند. در صورتی که سلول‌ها به انسولین مقاومت پیدا کنند، افزایش سطح قند خون بدن رخ می‌دهد که با گذشت زمان، تبدیل به دیابت نوع 2 یا بیماری قند می‌شود. 

علاوه بر دیابت نوع 2، مقاومت به انسولین منجر به مشکلات دیگری نیز می‌شود، از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مرض چاقی.
• بیماری قلبی-عروقی.
• بیماری کبد چرب.
• سندروم متابولیک.
• سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS). 

تفاوت مقاومت به انسولین و دیابت چیست؟

هر کسی ممکن است دچار مقاومت به انسولین شود – به صورت موقت یا دائمی. با گذشت زمان و عدم درمان، مقاومت به انسولین مزمن تبدیل به بیماری قند و دیابت نوع 2 می‌شود. 

بیماری قند زمانی رخ می‌دهد که سطح گلوکز خون از حد نرمال عبور می‌کند اما آنقدر زیاد نیست که تبدیل به دیابت نوع 2 شود. بیماری قند معمولاً در افرادی رخ می‌دهد که با مشکل مقاومت به انسولین روبرو هستند. 

بیماری قند می‌تواند تبدیل به دیابت نوع 2 (T2D) شود، متداول‌ترین نوع از دیابت. دیابت نوع 2 زمانی رخ می‌دهد که پانکراس به اندازه‌ی کافی انسولین تولید نمی‌کند یا بدن نمی‌تواند از این انسولین به خوبی استفاده کند (مقاومت به انسولین)؛ در نتیجه، سطح گلوکز خون بالا می‌رود. 

دیابت نوع 1 (T1D) زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن بدون دلیل خاصی به سلول‌های تولیدکننده‌ی انسولین در پانکراس حمله می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. دیابت نوع 1 یک بیماری خودایمنی و مزمن است و افرادی که به این نوع از دیابت مبتلا هستند، برای داشتن زندگی سالم باید انسولین تزریق کنند. افراد مبتلا به دیابت نوع 1 ممکن است سطحی از مقاومت به انسولین را تجربه کنند به طوری که سلول‌ها به خوبی به انسولین تزریقی پاسخ نمی‌دهند. 

دیابت بارداری، شکل موقتی از دیابت است که در دوران بارداری برای برخی از افراد رخ می‌دهد. دیابت بارداری به دلیل مقاومت به انسولین ناشی از هورمون‌هایی که جفت می‌سازد، رخ می دهد. دیابت بارداری زمانی که بچه به دنیا می‌آید، از بین می‌رود. تقریباً 3 تا 8 درصد از زمان باردار در ایالات متحده آمریکا به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند. 

ارائه‌دهندگان مراقبت‌های پزشکی اغلب از آزمایش خونی به نام هموگلوبین گلیکوزه (A1c) برای تشخیص دیابت استفاده می‌کنند. این آزمایش، متوسط سطح قند خون را طی سه ماه گذشته نشان می‌دهد. در مجموع: 

• سطح A1c پایین‌تر از 5.7 درصد نرمال در نظر گرفته می‌شود. 
• سطح A1c بین 5.7 و 6.4 درصد به عنوان بیماری قند در نظر گرفته می‌شود. 
• سطح A1c بالاتر از 6.5 درصد در دو آزمایش خون جداگانه نشان‌دهنده‌ی دیابت نوع 2 است. 

افراد مبتلا به دیابت نوع 2 معمولاً دارای A1c و سطح قند خون بسیار بالایی هستند زیرا پانکراس بدنشان، انسولین کمی تولید می‌کند یا اصلاً قادر به تولید انسولین نیست. 

همچنین بخوانید: دمنوش شنبلیله برای دیابت

مقاومت به انسولین چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

مقاومت به انسولین می‌تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد – حتی افرادی که دیابتی نیستند. مقاومت به انسولین می‌تواند موقتی (به عنوان مثال، استفاده از درمان استروئیدی برای مدت زمان کوتاه منجر به مقاومت به انسولین می‌شود) یا مزمن باشد. دو فاکتور اصلی که به نظر منجر به مقاومت به انسولین می‌شوند، عبارتند از چربی اضافی بدن به خصوص در اطراف شکم و نداشتن فعالیت فیزیکی. 

افراد مبتلا به بیماری قند و دیابت نوع 2 معمولاً سطحی از مقاومت به انسولین را تجربه می‌کنند. افراد مبتلا به دیابت نوع 1 نیز ممکن است مقاومت به انسولین را تجربه کنند. 

مقاومت به انسولین تا چه حد رایج است؟

از آنجایی که آزمایش خاصی برای بررسی مقاومت به انسولین و علائم ناشی از آن پیش از تبدیل به دیابت نوع 2 وجود ندارد، بهترین روش برای اندازه‌گیری میزان مقاومت به انسولین از طریق تعداد موارد بیماری قند است. بیش از 84 میلیون فرد بالغ در ایالات متحده مبتلا به بیماری قند هستند. این یعنی یکی از هر 3 نفر. 

مقاومت به انسولین چگونه بر بدن تاثیر می‌گذارد؟

مقاومت به انسولین معمولاً  تولید انسولین را افزایش می‌دهد (هیپرانسولینمی)؛ در نتیجه، بدن می‌تواند سطح قند خون سالم را حفظ کند. افزایش سطح انسولین منجر به افزایش وزن می‌شود که در عوض، بدتر شدن مقاومت به انسولین را به دنبال خواهد داشت. 

هیپرانسولینمی همچنین به موارد زیر نیز مرتبط است:

• سطح تری گلیسیرید بالا
• تصلب شراین (آترواسکلروز)
• فشار خون بالا 

مقاومت به انسولین همچنین یکی از ویژگی‌های اصلی سندروم متابولیک نیز به شمار می‌رود که منجر به افزایش چربی دور کمر می‌شود و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، سکته و دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد. 

ویژگی‌های سندروم متابولیک به شرح زیر هستند:

• سطح گلوکز خون بالا
• سطح تری گلیسیرید خون بالا
• سطح کلسترول HDL پایین
• فشار خون بالا

لازم نیست هر چهار مورد بالا را برای ابتلا به سندروم متابولیک با هم داشته باشید. 

علائم و دلایل مقاومت به انسولین

علائم مقاومت به انسولین چه هستند؟

در صورتی که مقاومت به انسولین دارید اما پانکراس می‌تواند تولید انسولین به منظور حفظ سطح قند خون در محدوده‌ی معین را افزایش دهد، هیچ علائمی را تجربه نخواهید کرد. 

با این وجود، با گذشت زمان، مقاومت به انسولین بدتر می‌شود و سلول‌های موجود در پانکراس که انسولین تولید می‌کنند، از بین می‌روند. در نهایت، پانکراس دیگر قادر به تولید انسولین برای غلبه بر مقاومت آن نخواهد بود و در نتیجه، منجر به افزایش سطح قند خون بدن (هیپرانسولینمی) می‌شود. هیپرانسولینمی همراه با علائم است. 

برخی از علائم سطح قند خون بالا عبارت است از:

• افزایش تشنگی
• تکرر ادرار
• افزایش اشتها
• تاری دید
• سردرد
• عفونت‌های واژن و پوست
• بریدگی‌ها و زخم‌هایی که دیر خوب می‌شوند. 

بسیاری از افراد برای سال‌ها علائمی برای بیماری قند خود تجربه نمی‌کنند. فرد ممکن است تا زمانی که بیماری قند تبدیل به دیابت نوع 2 شود، متوجه‌ی آن نگردد. برخی از افراد مبتلا به بیماری قند ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• تیره شدن پوست در قسمت پشت یا کناره‌های گردن (آکانتوز سیاه)
• منگوله‌های پوستی
• تغییرات در دید که منجر به رتینوپاتی دیابتی می‌شود. 

اگر هر یک از علائم مذکور را تجربه می‌کنید، مهم است که آن را با پزشک خود در میان بگذارید. 

چه چیزی منجر به مقاومت به انسولین می‌شود؟

دانشمندان هنوز باید چیزهای زیادی در مورد مقاومت به انسولین و دلیل به وجود آمدن آن کشف کنند. تاکنون، آن‌ها چندین ژن که کم و بیش منجر به مقاومت به انسولین می‌شوند را کشف کرده‌اند. علاوه بر این، احتمال مقاومت به انسولین در افراد مسن‌تر بیشتر است. چندین فاکتور می‌تواند منجر به درجه‌های مختلفی از مقاومت به انسولین شوند. دانشمندان بر این باور هستند که چربی بدن، به خصوص در اطراف شکم و عدم تحرک، دو فاکتور اصلی در مقاومت به انسولین هستند. 

دلایل اکتسابی ابتلا به مقاومت به انسولین

دلایل اکتسابی بدان معنی که شما با آن دلیل به دنیا نیامده‌اید، به شرح زیر هستند:

• چربی اضافی بدن: دانشمندان بر این باور هستند که مرض چاقی، به خصوص چربی اضافی در قسمت شکم و در اطراف اندام‌ها، دلیل اصلی مقاومت به انسولین است. دور کمر 40 اینچ یا بیشتر برای مردها و دور کمر 35 اینچ یا بیشتر برای زنان با مقاومت به انسولین ارتباط دارد. مطالعات نشان داده‌اند که چربی شکم منجر به تولید هورمون و مواد دیگری می‌شود که به التهاب بلندمدت در بدن کمک می‌کنند. این التهاب، نقش مهمی در مقاومت به انسولین دارد. 
• عدم تحرک: تحرک، بدن را نسبت به انسولین حساس‌تر می‌کند و عضلاتی می‌سازد که می‌تواند گلوکز خون را جذب کند. عدم تحرک و فعالیت فیزیکی دارای تاثیرات معکوس است و منجر به مقاومت به انسولین می‌شود. علاوه بر این، عدم تحرک منجر به افزایش وزن و در نتیجه مقاومت به انسولین می‌شود. 
• رژیم غذایی: رژیم غذایی که حاوی خوراکی‌های فرآوری شده با کربوهیدرات بالا و چربی‌های اشباع نشده است، منجر به مقاومت به انسولین می‌شود. بدن، غذاهای فرآوری شده و دارای کربوهیدرات بالا را به سرعت هضم می‌کند که منجر به افزایش قند خون می‌گردد. این امر برای تولید انسولین بر روی پانکراس فشار وارد می‌کند و منجر به مقاومت به انسولین می‌شود. 
• داروهای خاص: داروهای خاصی از جمله استروئیدها، برخی از داروهای فشار خون، داروهای HIV خاص و برخی از داروهای بیماری‌های روانی می‌توانند منجر به مقاومت به انسولین شوند. 

اختلالات هورمونی که منجر به مقاومت به انسولین می‌شود

بدن، صدها هورمون تولید می‌کند که مواد شیمیایی با عملکردهای مختلف در بدن هستند که پیام‌ها را از طریق خون به اندام‌ها، عضلات و سایر بافت‌های بدن انتقال می‌دهند. این سیگنال‌ها به بدن می‌گویند چه کاری بکند و چه زمانی آن کار را انجام دهد. 

بافت‌هایی با هورمون‌های خاص می‌توانند بر نحوه‌ی استفاده‌ی بهینه‌ی بدن از انسولین تاثیر بگذارند. اختلالت هورمونی که منجر به مقاومت به انسولین می‌شوند، عبارتند از:

• سندروم کوشینگ: این بیماری زمانی رخ می‌دهد که کورتیزول اضافی در بدن وجود دارد. کورتیزول یا هورمون استرس برای تنظیم سطح قند خون و تبدیل مواد غذایی به انرژی حیاتی هستند. کورتیزول اضافی می‌تواند اثرات انسولین را خنثی کند و منجر به مقاومت به انسولین گردد. 
• بیماری درشت‌پایانکی: این یک بیماری نادر اما جدی است که زمانی رخ می‌دهد که سطح هورمون رشد (GH) افزایش می‌یابد. سطح هورمون رشد می‌تواند منجر به افزایش گلوکز و در نتیجه مقاومت به انسولین شود. 
• کم کاری غده‌ی تیروئید: این بیماری زمانی رخ می‌دهد که غده‌ی تیروئید کم‌ کار می‌شود و هورمون تیروئید کافی تولید نمی‌کند. غده‌ی تیروئید، نقش مهمی در تنظیم متابولیسم (نحوه‌ی تبدیل مواد غذایی به انرژی) بدن ایفا می‌کند. زمانی که هورمون تیروئید کمی تولید می‌شود، متابولیسم بدن از جمله متابولیسم گلوکز کند می‌شود و در نتیجه، منجر به مقاومت به انسولین می‌گردد. 

بیماری‌های ژنتیکی که منجر به مقاومت به انسولین می‌شوند

برخی از بیماری‌های ژنتیکی خاص می‌توانند به دلایل مختلفی منجر به مقاومت به انسولین شوند. 

گروهی از بیماری‌های بسیار نادر وجود دارند که به عنوان سندروم‌های مقاومت به انسولین شناخته می‌شوند. برخی از این سندروم‌ها، به ترتیب از خفیف تا شدید به شرح زیر هستند:

• سندروم مقاومت به انسولین نوع A: در افراد مبتلا به سندروم مقاومت به انسولین نوع A، این مقاومت در تنظیم قند خون اختلال ایجاد می‌کند و منجر به دیابت می‌شود. مقاومت به انسولین و علائم دیگر اغلب در سن بلوغ یا بعد از آن ظاهر می‌شوند. این سندروم غالباً خطرناک نیست. 
• سندروم رابسون-مندنهال: افراد مبتلا به سندروم رابسون-مندنهال پیش از تولد به طور غیرعادی کوچک هستند و کمتر رشد می‌کنند؛ بدان معنی که به حد قابل انتظار وزن نمی‌گیرند. علائم و نشانه‌ها در افراد مبتلا به سندروم رابسون-مندنهال در اوایل زندگی تا دوران نوجوانی و 20 سالگی دیده می‌شوند. مرگ معمولاً ناشی از پیچیدگی‌های مرتبط به دیابت رخ می‌دهد. 
• سندروم داناهیو: افراد مبتلا به سندروم داناهیو پیش از تولد به طور غیرعادی کوچک هستند و کمتر رشد می‌کنند. علائم دیگری که بعد از تولد ظاهر می‌شوند، شامل عدم وجود بافت چربی در زیر پوست، تحلیل رفتن عضلات و رشد بیش از اندازه‌ی موی بدن است. اکثر کودکان مبتلا به این سندروم پیش از دو سالگی فوت می‌کنند. 

برخی دیگر از بیماری‌های ارثی که منجر به مقاومت به انسولین می‌شود، عبارتند از:

• دیستروفی میوتونیک: این نوعی از دیستروفی عضلانی است که بر عضلات، چشم‌ها و اندام‌های سیستم غدد درون‌ریز از جمله پانکراس تاثیر می‌گذارد. حساسیت به انسولین در افراد مبتلا به دیستروفی میوتونیک تا حدود 70 درصد کاهش می‌یابد و منجر به مقاومت به انسولین می‌شود. 
• سندروم آلستروم: این یک بیماری ارثی بسیار نادر است که منجر به از دست دادن بینایی، شنوایی، بیماری ماهیچه قلب، چاقی و دیابت نوع 2 می‌شود. 
• سندروم ورنر: این یک اختلال پیشرونده‌ی نادر است که با ظهور علائم پیری غیرعادی همراه می‌باشد. این سندروم بر قسمت‌های مختلف بدن از جمله تولید غیرعادی انسولین و مقاومت نسبت به تاثیرات انسولین اثر می‌گذارد. 
• لیپودیستروفی ارثی: لیپودیستروفی ارثی بیماری است که در آن، بدن نمی‌تواند به خوبی از چربی استفاده کند یا آن را ذخیره نماید. دلیل اصلی مقاومت به انسولین در لیپودیستروفی این است که گلوکز اضافی نمی‌تواند در بافت چربی ذخیره شود. 

تشخیص و آزمایش مقاومت به انسولین

چگونه مقاومت به انسولین تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص مقاومت به انسولین دشوار است زیرا آزمایش خاصی برای آن وجود ندارد. تا زمانی که پانکراس بتواند انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت را تولید کند، علائم خاصی را تجربه نخواهید کرد. 

از آنجایی که هیچ آزمایشی برای تشخیص مستقیم مقاومت به انسولین وجود ندارد، پزشک ممکن است چندین فاکتور را هنگام ارزیابی مقاومت به انسولین در نظر بگیرد، از جمله:

• سابقه‌ی پزشکی
• سابقه‌ی خانوادگی
• آزمایش فیزیکی
• نشانه‌ها و علائم
• نتایج آزمایش. 

چه آزمایش‌هایی برای ارزیابی مقاومت به انسولین باید انجام شود؟

پزشک به منظور تشخیص مقاومت به انسولین یا دیابت یا مرض قند ممکن است آزمایش‌های خون زیر را تجویز کند:

• گلوکز: آزمایش قند خون ناشتا (FPG) یا آزمایش تحمل گلوکز (GTT) ممکن است برای تشخیص یا بررسی مرض قند، دیابت نوع 2 یا دیابت بارداری بکار گرفته شود. 
• هموگلوبین گلیکوزه A1c: این آزمایش، متوسط سطح قند خون را طی سه ماه گذشته نشان می‌دهد. 
• پروفایل لیپیدی: این گروهی از آزمایشاتی است که لیپیدهای خاص در بدن از جمله کلسترول کلی، کلسترول LDL، کلسترول HDL و تری گلیسیرید را اندازه‌گیری می‌کند. 

پزشک ممکن است آزمایشات دیگری برای تشخیص بیماری‌های مرتبط با مقاومت به انسولین نیز انجام دهد از جمله سندروم متابولیک، بیماری قلبی-عروقی یا سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS). 

کنترل و درمان مقاومت به انسولین

مقاومت به انسولین چگونه درمان می‌شود؟

از آنجایی که تمام فاکتورهایی که منجر به مقاومت به انسولین می‌شوند، قابل درمان هستند از جمله فاکتورهای ژنتیکی و سن، تغییر در سبک زندگی اولین درمان برای مقاومت به انسولین به حساب می‌آید. تغییر در سبک زندگی شامل موارد زیر است:

• داشتن یک رژیم غذایی سالم: پزشک یا متخصص تغذیه ممکن است اجتناب از خوردن مقدار زیادی کربوهیدرات (که منجر به تولید انسولین اضافی می‌شود)، چربی ناسالم، شکر، گوشت قرمز و نشاسته‌های فرآوری شده را توصیه کند. در عوض، داشتن رژیم غذایی حاوی سبزیجات، میوه، غلات کامل، ماهی و مرغ بدون چربی توصیه می‌شود. 
• فعالیت فیزیکی: داشتن فعالیت فیزیکی منظم متوسط تا شدید می‌تواند به افزایش مصرف انرژی گلوکز و بهبود حساسیت به انسولین کمک کند. یک جلسه ورزش متوسط تا شدید می‌تواند جذب گلوکز را حداقل 40 درصد افزایش دهد. 
• کاهش وزن: پزشک ممکن است برای درمان مقاومت به انسولین، کاهش وزن را توصیه کند. مطالعه‌ای نشان داده است که از دست دادن 7 درصد از وزن اضافی بدن می‌تواند احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را تا 58 درصد کاهش دهد. 

با گذشت زمان، این تغییرات در سبک زندگی می‌توانند:

• حساسیت به انسولین را افزایش دهند (مقاومت به انسولین را کاهش دهند)؛
• سطح گلوکز خون را کاهش دهند؛
• فشار خون را کاهش دهند؛
• سطح تری گلیسیرید و کلسترول بد خون (LDL) را کاهش دهند؛
• سطح کلسترول خوب خون (HDL) را افزایش دهند. 

ممکن است لازم باشد تا به پزشکان دیگر از جمله متخصص تغذیه یا متخصص غدد در کنار پزشک خود برای یک برنامه‌ی درمانی شخصی مراجعه کنید. 

چه داروهایی برای درمان مقاومت به انسولین استفاده می‌شوند؟

در حالی که در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان مقاومت به انسولین وجود ندارد، پزشک ممکن است داروهایی را برای درمان بیماری‌های همزمان تجویز کند. برخی از این نمونه‌ها شامل موارد زیر است:

• داروی فشار خون
• متفورمین برای دیابت
• استاتین برای کاهش کلسترول LDL 

آیا می‌توان مقاومت به انسولین را معکوس کرد؟

مقاومت به انسولین، علل و عوامل بسیار زیادی دارد. در حالی که تغییرات در سبک زندگی از جمله داشتن یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و کاهش وزن می‌تواند حساسیت به انسولین را افزایش و مقاومت به آن را کاهش دهد، همه‌ی علت‌های این بیماری برگشت‌پذیر نمی‌باشند. 

در مورد کارهایی که برای کنترل مقاومت به انسولین خود می‌توانید انجام دهید، با پزشک خود صحبت کنید. 

چگونه یک رژیم غذایی می‌تواند بر مقاومت بر انسولین تاثیر بگذارد؟

رژیم غذایی، تاثیر بسیار زیادی بر قند خون و سطح انسولین دارد. غذاهایی فرآوری شده، حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات و چرب به انسولین بیشتری نیاز دارند. 

در مجموع، خوردن غذاهایی که شاخص قند خون پایین تا متوسط دارند و محدود کردن مصرف مواد غذایی با شاخص قند خون بالا می‌تواند به کنترل مقاومت به انسولین کمک کند. خوردن مواد غذایی با فیبر بالا نیز به تنظیم سطح قند خون کمک می‌کند زیرا هضم فیبر برای بدن زمان‌برتر است و در نتیجه، سطح قند خون به سرعت افزایش نمی‌یابد. 

شاخص قند خون یا GI، معیاری است که مواد غذایی حاوی کربوهیدرات را بر اساس تاثیری که بر روی سطح قند خون می‌گذارند، رتبه‌بندی می‌کند. بنیاد شاخص قند خون (GIF)، شاخص قند خون مواد غذایی را با مرجع 100 از کم، متوسط تا زیاد طبقه‌بندی می‌کند:

• GI پایین: 55 یا کمتر
• GI متوسط: 56 تا 69
• GI بالا: 70 یا بیشتر

مواد غذایی با شاخص قند خون بالا عموماً کربوهیدرات بسیار زیاد و فیبر بسیار کمی دارند. مواد غذایی با شاخص قند خون پایین عموماً مقدار بسیار کمی کربوهیدرات و مقدار بسیار زیادی فیبر دارند. 

نمونه‌هایی از این مواد غذایی با شاخص قند خون بالا عبارتند از:

• نان سفید
• سیب زمینی
• غلات صبحانه
• کیک و بیسکوییت
• میوه‌هایی از قبیل هندوانه و خرما. 

همچنین بخوانید: مواد غذایی مضر برای دیابت

نمونه‌هایی از مواد غذایی با شاخص قند خون پایین عبارتند از:

• لوبیا و حبوبات
• میوه‌هایی از قبیل سیب و انواع توت
• سبزیجات بدون نشاسته از قبیل گل کلم، مارچوبه و سبزیجات دارای برگ سبز
• آجیل
• لبنیات، ماهی و گوشت

پیش از ایجاد تغییرات جدی در رژیم غذایی خود، با پزشک مشورت کنید. 

پیشگیری از مقاومت به انسولین

فاکتورهای ریسک برای ایجاد مقاومت به انسولین چه هستند؟

فاکتورهای ژنتیکی خاص و سبک زندگی می‌توانند احتمال ایجاد مقاومت به انسولین یا ابتلا به بیماری قند را افزایش دهند. فاکتورهای ریسک عبارتند از:

• اضافه وزن و چاقی، به خصوص چربی بیش از اندازه دور شکم
• سن 45 سال یا بیشتر
• داشتن بستگان درجه یک مبتلا به دیابت (والدین یا خواهر/برادر)
• داشتن سبک زندگی بدون تحرک
• بیماری خاصی از قبیل فشار خون بالا و سطح کلسترول غیرطبیعی
• سابقه‌ی دیابت بارداری
• سابقه‌ی بیماری قلبی یا سکته
• داشتن اختلال خواب از قبیل آپنه خواب
• سیگار کشیدن

احتمال ایجاد مقاومت به انسولین و یا ابتلا به بیماری قند خون در افرادی با نژاد یا سابقه‌ی قومیتی زیر نیز بیشتر است:

• آمریکایی‌های آسیایی‌تبار
• افراد سیاه‌پوست
• لاتین
• مردم بومی آلاسکا
• مردم بومی ایالات متحده آمریکا
• مردم بومی جزایر اقیانوس آرام

اگرچه نمی‌توانید برخی از فاکتورهای ریسک برای مقاومت به انسولین را تغییر دهید، از قبیل سابقه خانوادگی یا سن اما می‌توانید احتمال ابتلا را با داشتن وزن متعادل، خوردن غذاهای سالم و ورزش منظم کاهش دهید. 

چشم‌انداز/ پیش‌بینی مرض

چشم‌انداز (پیش‌بینی) برای مقاومت به انسولین چیست؟

چشم‌انداز (پیش‌بینی) برای مقاومت به انسولین به چندین فاکتور بستگی دارد، از جمله:

• دلیل مقاومت به انسولین
• شدت مقاومت به انسولین
• نحوه‌ی عملکرد سلول‌های تولیدکننده‌ی انسولین
• تا چه حد بدنتان مستعد ابتلا به بیماری‌های ناشی از مقاومت به انسولین است
• پایبندی به درمان و پاسخ بدن به درمان

افراد ممکن است مقاومت به انسولین خفیفی که تبدیل به بیماری قند خون یا دیابت نوع 2 نمی‌شود را تجربه کنند. برخی از افراد نیز ممکن است مقاومت به انسولین برگشت‌پذیر یا قابل کنترل با تغییرات در سبک زندگی را تجربه کنند. برای برخی از افراد مبتلا به بیماری‌های ارثی که منجر به مقاومت شدید به انسولین می‌شوند، این موضوع می‌تواند خطرناک باشد و حتی باعث مرگشان شود. 

در صورتی که مقاومت به انسولین دارید، از پزشک خود بپرسید که باید انتظار چه چیزی را داشته باشید و چگونه می‌توانید این موضوع را به بهترین شکل ممکن مدیریت کنید. 

عوارض مقاومت به انسولین چیست؟

اکثر عوارض ناشی از مقاومت به انسولین مربوط به عوارض عروقی (رگ‌های خونی) ناشی از افزایش سطح قند خون و افزایش سطح انسولین است. 

تمام افراد مبتلا به مقاومت به انسولین، این عوارض را تجربه نخواهند کرد. اگر مبتلا به مقاومت به انسولین، دیابت نوع 2 یا سندروم متابولیک هستید، این نکته حائز اهمیت است که به طور منظم به پزشک مراجعه کنید و برنامه‌ی درمان خود را به منظور جلوگیری از این عوارض دنبال نمایید. 

زندگی کردن با مقاومت به انسولین

چه زمانی باید برای مقاومت به انسولین به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی که مقاومت به انسولین یا بیماری‌های دیگر مرتبط با آن در شما تشخیص داده شده است، این نکته حائز اهمیت است که به طور منظم به پزشک مراجعه کنید و مطمئن شوید که سطح قند خون بدنتان در محدوده‌ی سالم قرار دارد و درمان جواب می‌دهد. 

در صورتی که علائم قند خون بالا یا بیماری قند را تجربه می‌کنید، با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک می‌تواند آزمایشات ساده‌ای برای بررسی سطح قند خون شما انجام دهد. 

اگر سابقه‌ی دیابت با بیماری‌های مرتبط با مقاومت به انسولین در خانواده دارید، در مورد احتمال ابتلا به این بیماری‌ها با پزشک خود صحبت کنید. 

چه سوالاتی باید از پزشک خود بپرسم؟

در صورتی که مقاومت به انسولین در شما تشخیص داده شده است، مطرح کردن سوالات زیر از پزشک می‌تواند مفید باشد:

• چه چیزی باعث مقاومت به انسولین می‌شود؟
• چه کاری می‌توانم برای افزایش حساسیت به انسولین انجام دهم؟
• احتمال ابتلا به بیماری قند یا دیابت نوع 2 چقدر است؟
• آیا دارویی برای آن وجود دارد؟
• آیا باید برای مقاومت به انسولین به متخصص مراجعه کنم؟

سخن پایانی

مقاومت به انسولین یک بیماری پیچیده است که می‌تواند از جهات مختلف بر روی سلامتی بدن تاثیر منفی بگذارد. از آنجایی که این بیماری تا زمان تبدیل شدن به بیماری قند خون یا دیابت نوع 2 هیچ علائمی ندارد، بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید، جلوگیری و کنترل مقاومت به انسولین از طریق داشتن رژیم غذایی سالم، وزن متعادل و ورزش منظم است. متاسفانه، تمامی علل مقاومت به انسولین قابل کنترل یا پیشگیری نیستند. اگر سوالی در مورد احتمال ابتلا به این بیماری یا سایر بیماری‌های مرتبط با آن دارید، حتماً در اینباره با پزشک خود صحبت کنید. پزشک می‌تواند به شما در این زمینه کمک کند.