در مواقعی برای خیلی از ما پیش آمده که دچار خشم و عصبانیت شده ایم و نتوانسته ایم آن را کنترل کنیم و در نتیجه با پیامدهای زیانبار آن از جمله عدم تمرکز و عدم توانایی در خوب فکر کردن و در نتیجه تصمیم گیری نادرست مواجه شده ایم و گاهی حتی این تصمیمات منجر به یک عمر پشیمانی خواهند شد و دلیلش فقط اینست که ما به عواقب آن تصمیم یا اقدام اصلا فکر نکرده ایم و فقط از روی خشم دست به آن کار زده ایم. مثل بسیاری از درگیری هایی که در یک لحظه عدم کنترل خشم منجر به قتل میشوند، مثل حرفی که ما در یک لحظه از روی عصبانیت میزنیم و دیگر نمیشود آن حرف را پس گرفت و باعث میشود یک فرد با ارزش در زندگی مان را برای عمری از خودمان برنجانیم، و مثل بسیاری از مواردی که در مواقع عصبانیت نمی‌توانیم خوب فکر کنیم و باعث وارد شدن صدمه ای جبران ناپذیر به خودمان یا دیگری میشویم. بنابراین این موضوع یکی از مسائل مهم است که باید بدنبال راه چاره برای حل آن باشیم. در ادامه برای بررسی دلایل اینکه چرا در مواقع عصبانیت نمی‌توانیم خوب فکر کنیم و ارائه راهکار برای آن با مینویسم همراه باشید.
چرا هنگام عصبانیت نمی‌توانیم خوب فکر کنیم؟
قسمت عمده ای از این موضوع که چرا در هنگام خشم نمی توانیم درست تصمیم گیری کنیم مربوط به تغییرات هورمونی و فیزیکی بدن ما هنگام عصبانیت است و بخش دیگر مربوط به نوع فرهنگ و آموزشی است که دیده ایم که در ادامه به مهمترین آن ها اشاره میکنیم:
1. تغییرات هورمونی هنگام عصبانیت
- یکی از مهم ترین و اساسی ترین دلایل اینکه در مواقع عصبانیت نمی‌توانیم خوب فکر کنیم به اتفاقاتی مربوط است که در فیزیولوژی مغز رخ میدهد و باعث تغییر سطح ترشح هورمون ها در مغز و تغییراتی در کل سیستم بدن میشود. هنگامی که فرد عصبانی میشود اولین جرقه عصبانیت باعث تحریک غددی در مغز به نام amygdala میشود. تحریک این غدد باعث تحریک هیپوتالاموس در مغز میشود.
- بدین ترتیب هیپوتالاموس با ترشح هورمون کورتیکوتروفین ، به غده هیپوفیز پیام ارسال میکند. غده هیپوفیز با فعال کردن غدد فوق کلیوی هورمون آدرنوکورتیکوتروفیک را ترشح میکند و در نهایت هورمون های استرس مانند کورتیزول ، آدرنالین و نورادرنالین توسط غدد فوق کلیوی در بدن ترشح میشوند.
- افزایش سطح هورمون کورتیزول در بدن باعث میشود که نورون ها بیش از حد کلسیم را در غشای خود بپذیرند و این باعث خواهد شد که سلول ها مرتبا سوخته و بمیرند. قسمت جلویی مغز و همچنین قسمت هیپوکامپوس مستعد ترین نقاط بدن برای آسیب دیدن در اثر بالا رفتن سطح کورتیزول در بدن میباشند.
- افزایش سطح کورتیزول در قسمت جلویی مغز و از بین رفتن سلول های عصبی در این منطقه باعث میشود که فرد در تصمیم گیری و همچنین برنامه ریزی برای آینده دور یا نزدیک دچار مشکل شود. افزایش سطح کورتیزول در قسمت هیپوکامپوس باعث از بین رفتن نورون ها در این قسمت شده و همچنین به اختلال در تولید نورون های جدید نیز منجر میشود. کاهش نورون ها در این قسمت مغز باعث میشود که حافظه کوتاه مدت فرد با مشکل روبرو شود و بعلاوه باعث دشواری در به خاطر سپردن خاطره های جدید نیز میشود.
- و به همین دلیل است که در هنگام یک مشاجره هنگامی که عصبانی هستید ممکن است آنچه میخواهید بگویید به ذهنتان نمیرسد و چند ساعت پاسخ مناسب تری برای آن لحظه به فکرتان میرسد. افزایش سطح هورمون کورتیزول باعث کاهش میزان سروتونین که هورمون شادی است میشود. و کاهش این هورمون میتواند باعث شود که زودتر عصبانی شده و دست به رفتارهای پرخاشگرانه بزنید.
راه های تقویت خودکنترلی برای داشتن زندگی بهتر
2. یاد نگرفته ایم چگونه خشم خود را کنترل کنیم
- دلیل دیگری که در مواقع عصبانیت نمی‌توانیم خوب فکر کنیم و واکنش غلط و فوری نشان ندهیم، اینست که یاد نگرفته ایم خشم خود را کنترل کنیم، و به جای آن الگو های اولیه یعنی پدر و مادر پرخاشگری داشته ایم که هنگام عصبانیت نمیتوانستند خشم خود را کنترل کنند و با پرخاش و دعوا و عصبانیت و درگیری با دیگران، واکنش نشان میدادند و این رفتارهای اشتباهشان الگوی واکنش های کنونی ماست.
3. باورهای غلطی داریم
- دلیل بعدی اینکه در مواقع عصبانیت نمی‌توانیم خوب فکر کنیم باورهای غلط ماست که به طرق مختلف اجازه درست فکر کردن را به ما نمیدهد، ممکن است این باور غلط این باشد که اگر کار نامطلوب کسی را با پرخاش جواب ندهم دیگران چه فکری در مورد من میکنند؟ ممکن است بگویند فلانی بی عرضه است و نمیتواند از خودش دفاع کند. این باور غلط در نتیجه کمبود اعتماد به نفس و در نتیجه تلقین های نادرست والدین در کودکی در ما ایجاد شده و برای واکنش درست لازم است که اصلاح کنیم.
دلایل زیاد دیگری ممکن است برای اینکه چرا در مواقع عصبانیت نمی‌توانیم خوب فکر کنیم وجود داشته باشد اما ما به عمده ترین آن ها اشاره کردیم تا بر اساس آن بتوانیم به ارائه راهکار برای کنترل خشم و تصمیم گیری درست در هنگام خشم و عصبانی بودن بپردازیم.
راهکارهای کنترل عصبانیت و جلوگیری از تصمیم گیری اشتباه
- اولین اقدام در کنترل خشم و عصبانیت اینست که دلیل عصبانتیمان را پیدا کنیم تا بر اساس آن بتوانیم راهکار مناسب اتخاذ کنیم، که در قسمت دلایل به تفصیل در مورد اینکه چرا در مواقع عصبانیت نمی‌توانیم خوب فکر کنیم توضیح دادیم.
- اقدام بعدی کنترل خشم و توانایی تمرکز و تصمیم گیری صحیح اینست که سریع واکنش نشان ندهیم و بین عصبانیت و واکنش بعدی وقفه بیندازیم. میتوانیم از تکنیک های حواس‌پرتی برای اینکار استفاده کنیم. مثل شمارش اعداد، گوش کردن موسیقی یا ترک آن محل.
- از اقداماتی که در کنترل خشم بصورت معجزه آسا کمکمان میکند نوشتن است. نوشتن باعث میشود تمام آشفتگی های ذهنی تان را روی کاغذ آورده و مقدار بسیار زیادی از خشم تان را کاهش دهید. بعد از نوشتن میتوانید از تکنیک های آرام سازی مانند ریلکسیشن، مدیتیشن و… برای تمدد اعصاب استفاده کنید.
- راهکار دیگر اینست که با وارسی اوضاع باور ها و برداشت های غلطمان را از موقعیت پیش آمده تصحیح کنیم.
- و روش بعدی اینست که موقعیت ها و شرایط تنش زا برای خودمان را شناسایی کرده و از آن ها دوری کنیم.
