برای اکثریت ما پیش آمده که بارها بابت یک اتفاق، حادثه و یا شکست خودمان را مقصر دانسته و سرزنش کرده ایم. گاهی در یک اتفاق و یا حادثه ای نامطلوب ما واقعا مقصر هستیم و طبیعیست که بخاطر سهمی که در ایجاد آن مسئله داشته ایم تا اندازه ای ناراحت شویم و خودمان را مقصر بدانیم، اما اینکه بابت هر اتفاقی خودمان را مقصر دانسته و احساس گناه داشته باشیم و به ناراحتی و سرزنش خود به شکل افراطی روی می آوریم دیگر طبیعی و یا بهنجار محسوب نمیشود و باعث میشود همیشه درگیر عذاب و ناراحتی باشیم و آرامش و سلامت روان ما در معرض خطر قرار بگیرد. به تعداد بسیار زیاد وجود دارند آدم هایی که همیشه مشغول خودخوری و سرزنشگری خود هستند، برای غلبه بر خودسرزنش گری لازم است این افراد این باور غلط را در خودشان تصحیح کنند که همه چیز تحت کنترل آن هاست. بسیاری از اتفاقات هستند که تحت کنترل ما نیستند و همیشه همه چیز باب میل ما پیش نخواهد رفت. اما اینکه چطور هر اتفاقی را برداشت کنیم و چطور نسبت به آن واکنش نشان دهیم کاملا ارادی و به تصمیم خودمان است. ما هم مجبوریم و هم مختار. به قول مولانا زندگی مثل یک جاده می ماند، یک جاده مشخص که باید در همان مسیر رانندگی کنیم و این جبر ماست، اما در این مسیر دوراهی هایی وجود دارند که هر کدام به یک مسیر خاص خطم میشود، اینکه من کدام مسیر را انتخاب کنم و نتیجه چه باشد به اختیار و اراده من است. بنابراین برای غلبه بر خودسرزنشگری نابهنجار لازم است که بین این جبر و اراده تعادل برقرار کنیم و بپذیریم که:
ما در عین مختار بودن مجبوریم و در عین جبر، اختیار داریم
در ادامه میخواهیم به به بررسی دلایل، پیامدها، و راهکارهای درمان خودسرزنشگری بپردازیم و بگوییم که اصلا چرا خود را سرزنش می کنیم؟
دلایل خودسرزنشگری، چرا خود را سرزنش می کنیم؟
قبل از اینکه به راه های غلبه بر خودسرزنشگری بپردازیم بببینیم که علت اینکه خود را بیش از خد سرزنش می کنیم چیست؟ همانطور که اشاره کردیم دلایل بسیاری میتواند داشته باشد که برای اتخاذ راهکارهای غلبه بر خودسرزنش گری و رهایی از آن لازم است دلایل آن را بررسی کنیم. برای اطلاع از اساسی ترین دلایل خودسرزنشگری و خودخوری در ادامه با ما همراه باشید.
- همانطور که گفتیم گاهی بخاطر اشتباه یا خطایی که مرتکب شده ایم و سهم مان در یک اتفاق نامطلوب، دچار خودسرزنش گری میشویم.
- گاهی خودمان را سرزنش میکنیم به خاطر چیزی که فقط در ذهن ما اتفاق افتاده، یعنی برداشت ما از اتفاقی که افتاده اشتباه است و در واقع واقعیت شکل دیگری بوده است و برداشت اشتباه ماست که باعث خودخوری و خودسرزنش گری در ما میشود.
- گاهی ما کار اشتباهی انجام نداده و در واقع قصدش را هم نداریم اما به دلایل مختلف از جمله وسواس، افکار انجام یک کار اشتباه یا نامطلوب در ذهن ما تکرار میشوند و این موضوع باعث میشود بابت آن افکار دچار عذاب وجدان شده و خود را سرزنش کنیم.
مطالعه بیشتر: ازدواج با فرد وسواس فکری (OCD) چگونه خواهد بود؟
- گاهی اوقات نیز دلیل خودسرزنشگری، داشتن والدین خودسرزنشگری است که بابت هر موضوع نامطلوبی، فارغ از اینکه تحت کنترل آن ها بوده یا نه خودشان را سرزنش میکردند. در نتیجه رفتار خودسرزنش گری از طریق یک یادگیری مشاهده ای در ما اتفاق افتاده.
- برخی مواقع نیز والدین ما در کودکی بابت پیش پاافتاده ترین مسائل که ما هیچ تقصیری در رخداد آن ها نداشته ایم یا اینکه خارج از کنترل ما بوده اند، مداوما ما را سرزنش کرده و باعث ایجاد احساس گناه نابهنجار همیشگی در ما میشوند.
پیامدهای خودسرزنشگری
خودسرزنش گری تبعات و پیامدهای نامطلوبی دارد که ضرورت درمان خودسرزنشگری را دو چندان میکند. از اساسی ترین پیامدها که برای درک ضرورت رهایی از خودسرزنش گری لازم است از آن مطلع باشیم به خطر افتادن سلامت روان افراد است. افراد خودخور به دلیل سرزنش همیشگی خود، آرامش زندگی شان را از دست داده و از زندگی لذت نمی‌برند، بنابراین ممکن است سلامت روان آن ها بخطر افتاده و دچار مشکلات سلامت روان اعم از افسردگی خواهند شد. همچنین بدلیل عدم رضایت از خود کنونی شان و باور به وجود کمبودها و نقایص فراوان در خودشان، سطح اعتمادبنفس و عزت نفس در آنان کاهش می یابد و از آنجا که اعتمادبنفس و خود دوست داری لازمه و شرط اساسی برای بسیاری از موفقیت ها در زندگی اعم از روابط اجتماعی و عاطفی خوب، جایگاه اجتماعی بالا و… میباشد، این افراد دچار مسائل بسیاری خواهند شد.
بیشتر بخوانید: روش هایی برای شاد بودن و داشتن زندگی بهتر و زیباتر
راه های غلبه بر خودسرزنشگری
- اقدام اولیه ای که برای غلبه بر احساس گناه و سرزنش خود یا همان خودسرزنش گری باید انجام دهیم شناسایی علت مشکل است. باید علت خودسرزنش گری را در خودمان یافته و بر اساس آن یک روش برای غلبه بر آن اتخاذ کنیم تا بتوانیم مشکل را از ریشه حل کنیم.
- راهکار بعدی در غلبه بر خودسرزنشگری و درمان سرزنش خود اینست که باورهای غلط خود را در رابطه با احساس گناه و خودخوری، تصحیح کنیم. مثلا این باور که من همه کار میتوانم انجام دهم بسیار اشتباه است زیرا هیچکس کامل نیست بنابراین بیایید توقعاتمان را از خودمان با سطح توانایی هایمان هماهنگ کنیم تا در صورت کوچکترین نتیجه نامطلوب، به خودخوری روی نیاوریم.
- راهکار دیگر در غلبه بر خودسرزنشگری این است که منطقی فکر کنیم. بپذیریم که ما انسانیم و حق اشتباه کردن داریم و اینکه بسیاری از اتفاقات و مسائل هستند که تحت کنترل ما نیستند.
- راه دیگر برای غلبه بر خودسرزنشگری اینست که در مواقعی که افکار خودسرزنش گری و احساس گناه سراغمان می آید از تکنیک های حواسپرتی، مانند نوشتن، شمارش اعداد و تمرین های تقویت تمرکز و توجه انجام دهیم.
- مورد دیگر برای غلبه بر خودسرزنشگری، تقویت عزت نفس است، اینکه یاد بگیریم ارزش وجودی را در خودمان بیابیم و ارزشمان را وابسته به عوامل بیرونی نکنیم، خودمان را دوست بداریم، خودمان را ببخشیم و در نهایت اینکه به خودمان احترام بگذاریم.
- مراجعه به روانشناس از روش های دیگر غلبه بر خودسرزنش گری میباشد.
امیدواریم که این مطالب برای شما مفید واقع شود و بتواند کمک خوبی برای درمان خودسرزنشگری در شما باشد، اما نکته لازم به ذکر اینست که این مطالب میتواند کمک کننده و مفید باشد اما شما نباید به همین ها بسنده کنید و برای درمان خودسرزنشگری لازم است به یک متخصص مراجعه نمایید.
