شاید بارها در زندگی خود با افرادی که به قول عموم ازخود مچکر یا ازخودراضی یا خودپسند هستند مواجه شده باشید. برای درمان اختلال شخصیت خودشیفته ابتدا باید آن را بشناسیم و برای شناخت آن باید بتوانیم مرز بین خود دوست داری و عزت نفس با خودشیفتگی را مشخص کنیم. در بسیاری مواقع افراد خودپسند و از خودراضی از دید مردم فقط افرادی هستند که به خودشان احترام می‌گذارند و خودشان را دوست دارند. اگر با یک فرد خودشیفته در ازتباط هستید ممکن است از خود بپرسید که آیا خودشیفتگی درمان می شود یا خیر، برای اطلاع در مورد درمان اختلال شخصیت خودشیفته و شناخت روش های درمانی آن در ادامه با ما همراه باشید.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته
اختلال شخصیت خودشیفته (نارسیستیک) نام خود را از یک چهره افسانه ای یونان باستان گرفته. نارسیس (نرگس) پسر جوان بسیار خوش سیمایی بود که هیچ دختری را تحویل نمیگرفت، حتی آن ها را تحقیر میکرد. نمسیس خدای انتقام از متکبران این موضوع را متوجه شد و کاری کرد تا نارسیس به کنار یک برکه برود. او وقتی برای اولین بار تصویر خود را درآب دید عاشق آن شد. و بدون اینکه متوجه شود صرفا یک تصویر میبیند خود را در آب انداخت تا عکس را بگیرد و چون شنا بلد نبود غرق شد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته توانایی هایشان را بیش از حد واقع تخمین میزنند، موفقیت هایشان را بزرگتر از آنچه هست میشمارند، در همه چیز به تحسین دیگران نیاز دارند. معتقدند برتر از دیگران هستند و از دیگران انتظار دارند این برتری را به رسمیت بشناسند. آنان به طور دائم منتظر تعریف و تمجید دیگران هستند و در صورت عدم تعریف از سوی دیگران ممکن است خشمگین شوند. افراد دارای اختلال شخصیت خودشیفته از دیگران به نفع خود سواستفاده میکنند، همسرانی را ترجیح میدهند که آنان را ستایش کنند نه همسرانی که آن ها را واقعا دوست دارند ( عنی همسرانی را که دائم قربان صدقه آنان میروند اما ممکن است زیاد دوستشان نداشته باشند به همسرانی که از روی رفتارشان نه زبانی به آن ها ثابت میکنند دوستشان دارند ترجیح میدهند). اما پشت این سر و صدای ظاهری افراد دارای اختلال شخصیت خود شیفته، اعتمادبنفس بسیار شکننده وجود دارد و این افراد دائم نیاز دارند دیگران با تعریف و تمجید شان به آن ها بگویند کارهایشان درست است.
همچنین بخوانید: چگونه افراد دروغگو را بشناسیم؟
آیا درمان اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است؟ آیا خودشیفتگی درمان می شود؟
دسترسی سریع به مطالب
تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته (نارسیستیک) در DSM-5
فرد تقریبا در همه ی ابعاد زندگی احساس خودبزرگ بینی دارد (خیال و رفتار)، نیاز به تعریف و تمجید دیگران داشته و فاقد همدلی می‌باشد. شروع این وضعیت در اواخر نوجوانی و قبل اوایل بزرگسالی اتفاق می افتاد و در شرایط مختلف حضور دارد. و 5 مورد از ملاک های زیر برای تشخیص گزاری باید وجود داشته باشد:
- خودبزرگ بینی دارد و حس میکند فردی مهم است (مثلا موفقیت ها و استعداد های خود را بسیار بزرگ جلوه داده و بدون موفقیت های بزرگ انتظار دارد دیگران او را فردی بسیار مهم بدانند).
- به طور مداوم درباره موفقیت، قدرت، هوش، زیبایی، یا عشق ایده آل خیال‌بافی میکند.
- باور دارد که تافته جدابافته است و فقط کسانی که مثل او خاص هستند توانایی درک او را دارند یا فقط باید با چنین افرادی در ارتباط باشد.
- به شدت نیازمند تحسین و تعریف های دیگران می‌باشد.
- از دیگران استفاده میکند تا به اهدافش برسد.
- همدلی ندارد. یعنی نمیخواهد احساسات دیگران را به رسمیت بشناسد.
- از بالا به دیگران نگاه میکند.
- همیشه حق به جانب است و فکر میکند هر کار بخواهد میتواند انجام دهد(انتظار دارد دیگران در رفتارشان با او، او را تافته جدابافته بدانند).
به دیگران حسادت کرده یا تصور میکند دیگران به او حسادت میکنند.
علل اختلال شخصیت خودشیفته
برای کمک به درمان اختلال شخصیت خودشیفته، ابتدا باید آن را بشناسیم و علت های ابتلای افراد به اختلال شخصیت خودشیفته را بررسی کنیم و بر اساس علل مختلفی که در پی این اختلال وجود دارند روش های درمان اختلال شخصیت خودشیفته را به کار ببندیم.
نظریات سایکودینامیک معتقدند صفات اختلال شخصیت خودشیفته در فرزندان والدین سرد و بی عاطفه ایجاد میشود. این والدین موفقیت های فرزندشان را بی ارزش دانسته و سعی میکنند در مورد موفقیت های خودشان حرف بزنند که این موضوع باعث تبدیل آن کودک به فردی بی اعتمادبنفس میشود که در مورد موفقیت هایش دائما دنبال جلب توجه و تأیید گرفتن از دیگران است و نسبت به دیگران بی اعتناست. تایید کننده این نگرش گذشته افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته می‌باشد که اغلب آنها در گذشته قربانی بدرفتاری و غفلت بوده اند. اما بدرفتاری و غفلت در کودکی علت کافی برای ابتلا به اختلال شخصیت خودشیفته نیست و برخی روانشناسان بالینی معتقدند محبت بیش از حد والدین باعث میشود فرزندان آن ها بیش از حد به خود مطمئن شده و باورهای غیرمعمول و خودبزرگ بینانه به وجود آورند. شواهد تصادفی نیز تایید میکنند که اکثر افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته فرزندان اول یا تک فرزند بوده اند و والدین زیاد از حد به آن ها رسیدگی کرده اند. برای اتخاذ روش درمان اختلال شخصیت خودشیفته ابتدا باید به حل این مسائل ریشه ای بپردازیم.
تشخیص افتراقی اختلال شخصیت خودشیفته
باز هم برای کمک به فرآیند درمان اختلال شخصیت خودشیفته ما باید بتوانیم اختلالاتی را که با این اختلال کاموربید یا هم آیند هستند تشخیص بدهیم. آنچه تشخیص افتراقی اختلال شخصیت خودشیفته را از سایر اختلالات شخصیت دشوار می‌سازد اینست که این اختلالات معمولا کاموربید هستند و هر کدام از اختلالات شخصیت نیز ویژگی ها و عوامل ریشه ای متفاوتی دارند که روش های درمانی متفاوتی را میطلبد. پس برای درمان اختلال شخصیت خودشیفته لازم است که اختلالات کاموربید آن را تشخیص دهیم.
مطالعه مفید: چند راه برای اینکه احساس آرامش داشته باشیم
تمایز بیماران مرزی با بیماران خودشیفته در اینست که بیماران مرزی تکانشی تر هستند، انسجام هویت آن ها کمتر است، و زندگی پرآشوب تر و پر از هرج و مرج بیشتری دارند. بیماران هیستریونیک بر خلاف خودشیفته ها هیجانات خود را به صورت بیرونی نشان داده و عمیقأ با دیگران ارتباط برقرار میکنند. هم بیماران خودشیفته و هم بیماران ضد اجتماعی از دیگران سواستفاده میکنند اما انگیزه اصلی بیماران خودشیفته اینست که حس خودبزرگ بینی را حفظ کنند اما انگیزه اصلی بیماران مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی منافع مادی کوتاه مدت است.
درمان اختلال شخصیت خودشیفته
در پاسخ به سوال اصلی این مقاله یعنی: آیا خودشیفتگی درمان دارد؟ به طور کلی میتوان گفت که درمان اختلالات شخصیت بسیار دشوار می‌باشد و نمیتوان افراد دچار اختلال شخصیت را بطور کامل درمان کرد و نتایج محدودی در زمینه درمان وجود دارند. برای درمان افراد اختلال شخصیت خودشیفته در روان درمانی معمولا روی خودبزرگ بینی، حساسیت بیش از حد به ارزیابی شدن از سوی دیگران، و عدم همدلی تمرکز میشود. و در شناخت درمانی تلاش براینست تا باورهای غلط یا خیال‌بافی های این افراد با تمرکز روی تجربه‌های لذت بخش قابل وصول جایگزین شود. برای کمک به این افراد در جهت انعطاف پذیرتر بودن در برابر انتقاد دیگران از استراتژی های کوپینگ مانند آموزش ریلکسیشن استفاده میشود. از دیگر اهداف درمان در درمان اختلال شخصیت خودشیفته این است که به این افراد کمک میشود روی احساسات دیگران متمرکز شوند. چون افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته در مقابل دوره های افسردگی شدید بسیار آسیب پذیرند خصوصا در میانسالی افسردگی آن ها نیز مورد روان درمانی قرار میگیرد.
دارودرمانی: در درمان اختلال شخصیت خودشیفته برای درمان بیمارانی که یکی از علائم بالینی آن ها چرخش های سریع خلق می‌باشد (mood swings) لیتیوم را بکار میبرند و از آنجا که این بیماران نمی‌توانند طرد را تحمل کنند و مستعد ابتلا به افسردگی هستند داروهای ضدافسردگی به ویژه داروهای سرتونرژیک میتواند مفید واقع شود.
